وبلاگ

امروزه، ویژگی‌های روان‌شناختی در موقعیت­های تحت فشار و رقابتی به‌عنوان مهم­ترین عوامل دست‌یابی به موفقیت در اجرای ورزشی پذیرفته شده­اند(حاتمی و همکاران،1391). از میان عوامل روان‌شناختی، سرسختی ذهنی از مهم­ترین ویژگی‌های مؤثر در دست‌یابی به موفقیت ورزشی در نظر گرفته شده است(شیرد  و همکاران،2009)، با وجود این، تعریف جامع و یکدستی برای این مفهوم ذهنی ارائه نشده است. سرسختی ذهنی طبق تعریف گوچیاردی و همکاران(2008) عبارت است از: مجموعه­ای از ارزش­ها، نگرش­ها، شناخت‌ها و هیجانات عمومی و اختصاصی مربوط به ورزش که ذاتی و اکتسابی­اند و بر چگونگی نزدیک شدن، پاسخ‌دهی و ارزیابی فرد از فشارهای مثبت و منفی، چالش­ها و ناملایمات در مسیر رسیدن به هدف تأثیر می­گذارند.

 

کلاف و همکاران(2002) گزارش کردند افرادی که سرسختی ذهنی بالایی دارند، احساس بالایی از باور به خود داشته و ایمان راسخی دارند و آن‌ها سرنوشت خود را در کنترل دارند، این افراد نسبتاً تحت تأثیر رقابت و مشکلات قرار نمی­گیرند. در مقابل جونز و همکاران(2002) اظهار کردند که سرسختی ذهنی، توانایی افراد برای مقابله با نیازهای تمرینی و رقابت، افزایش اراده، کانون توجه، اعتمادبه‌نفس و حفظ کنترل زیر فشار را افزایش می­دهد. برخی واژه­ها ازنظر مفهومی به سرسختی ذهنی نزدیک هستند و برخی را می­توان به نوعی بخشی از سرسختی ذهنی دانست. جونز و همکاران(2007) نشان دادند که مقابله همچنین یکی از سازه­های کلیدی سرسختی ذهنی به شمار می­رود. مقابله به تلاش­های آگاهانه شناختی و رفتاری برای مدیریت وضعیت­های استرس­زا اشاره دارد(نیکولز و همکاران،2008). در ورزش قهرمانی و حرفه­ای استرس زیادی در ورزشکاران وجود دارد که به‌صورت بلندمدت یا کوتاه‌مدت تعادل هیجانی آن‌ها را از بین می­برد(رمضانی نژاد و همکاران،1390)، سرسختی ذهنی فرد را قادر به مقابله بهتر با استرس و همچنین کنار آمدن با نیازهای ویژه­ی رقابت­های ورزشی می‌کند(کادیک و رایال،2012). کوشابا و مادی(1999) اظهار کردند که افراد سرسخت در مواجهه با موقعیت­های استرس­زا رویکردهای خاصی را برای مقابله با استرس به کار می­برند.  بااین‌حال دانش کمی در مورد روش­های مقابله با استرس مورد استفاده­ی ورزشکاران سرسخت در مقایسه با ورزشکاران غیر سرسخت وجود دارد. محققان سرسختی ذهنی را عاملی برای مقابله با رویدادهای استرس­زا دانسته‌اند، آن‌ها بر این باورند که افراد با سرسختی بالا به رویدادهای استرس­زا به‌طور فعال واکنش نشان داده و تلاش می‌کنند راه‌حلی برای مقابله با این موقعیت­ها پیدا کنند(هیستاد،2012).  نیکولز و پولمن(2007) اظهار کردند با اینکه بین راه‌های مقابله با استرس و سرسختی ذهنی رابطه وجود دارد ولی تحقیقات کمی در این زمینه انجام شده است. یکی دیگر از سازه­های روانی که به نظر می­رسد با هردوی سرسختی ذهنی و مقابله مربوط می­شود خوش­بینی است(نیکولز و همکاران،2008). خوش­بینی به‌عنوان انتظار رخ دادن اتفاقات خوب تعریف شده است(کارور و همکاران،2010). در یک مطالعه کیفی، گلد و همکاران(2002) سطح بالایی از سرسختی ذهنی، مقابله­ی مؤثر و خوش­بینی را در بین قهرمانان المپیک گزارش کردند. خوش­بینی، در این رابطه، به‌عنوان” تعیین کننده دو نوع رفتار مختلف تعریف شده است: الف)ادامه تلاش مستمر ب) تسلیم شدن یا فرار کردن. درنهایت، به نظر می­رسد که خوش­بینی با تفاوت در روش­های مقابله با استرس مرتبط است. نتایج یک مطالعه­ی فرا تحلیلی که اخیراً انجام گرفت نشان داد که افرادی که خوش­بینی بیشتری دارند از استراتژی­های مقابله­ای  مؤثرتری در برابر استرس استفاده می­کنند(سولبرگنیس و سیگیرستروم،2006).

 

ورزشکاران معلول همیشه درگیر تنش­ها و تنیدگی­های زیادی در طول زندگی خود هستند که همواره ذهن آن‌ها را به خود درگیر کرده و در اکثر موارد ناتوانی آن‌ها زیر سؤال می­رود. به‌طوری‌که با کوچک­ترین شکستی ، احساس حقارت کرده و بیشتر از قبل ناامید و دلسرد می‌شوند(گیلک و همکاران،1392).

 

به همین دلیل شناخت عوامل روان‌شناختی و همبسته­های مؤثر در حل مشکلات و ناهنجاری­های رفتاری ورزشکاران معلول و اقدام در زمینه برنامه­ریزی به‌منظور اصلاح و بهبود این عوامل یکی از روش­های بسیار مؤثر در پیشگیری از اختلال­های روانی آن‌ها به‌حساب می­آید(اصلانخانی و همکاران،1388). در یک پروژه تحقیقاتی پنا و همکاران(2004) با طرح این سؤال که آیا ورزشکاران معلول سرسختی ذهنی بالاتری نسبت به ورزشکاران سالم دارند؟ به بررسی این موضوع پرداختند، مطالعه آن‌ها نشان داد،­سرسختی ذهنی ورزشکاران نخبه معلول مشابه همتایان سالم است. کمپل و جونز(2002) در تحقیقی نشان دادند که سطوح بالای رقابت ورزشی برای ورزشکاران معلول شرایط پرفشاری را به وجود می­آورد ازاین‌رو ورزشکاران معلول نیاز دارند که عوامل ایجاد کننده استرس در رقابت­های ورزشی را شناخته و استراتژی‌های مناسبی را برای مقابله با آن به‌کارگیرند.  اطلاعات دقیق و بیشتر از عوامل اثرگذار بر استرس مانند سرسختی و خوش‌بینی و گزینش راه‌های مقابله مؤثر در ورزشکاران معلول به‌منظور کمک به این ورزشکاران ضروری است. در بررسی ادبیات موجود در زمینه روان­شناسی ورزشکاران معلول چه در خارج (کمپل و جونز،2002؛ پنا و همکاران،2004) و چه در داخل کشور(اصلانخانی و همکاران،1388) متغیرهای تحقیق حاضر را باهم و به شکلی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت، موردی یافت نشد و فقط یک تحقیق در مورد رابطه­ی بین سرسختی ذهنی ، خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس یافت شد که در این تحقیق نیکولز و همکاران(2008) نشان دادند، رابطه­ی مثبت و بالایی بین سرسختی ذهنی بالا و خوش‌بینی وجود دارد، همچنین سرسختی ذهنی بالا با راه‌های مقابله با استرس مسئله­مدار ارتباط مثبتی دارد.

 

به‌طور خلاصه، سرسختی ذهنی یک سازه­ی روان­شناسی جذاب برای مربیان و روان­شناسان ورزشی است. اطلاعات تجربی زیادی برای درک بیشتر ارتباط سرسختی ذهنی با دیگر سازه­های روان­شناسی مانند خوش­بینی و راه‌های مقابله با استرس نیاز است، ازاین‌رو هدف این تحقیق پاسخ به این سؤال است که رابطه­ای بین سرسختی ذهنی ، راه‌های مقابله با استرس و خوش‌بینی در ورزشکاران لیگ برتر والیبال نشسته چیست؟

 

1-3)ضرورت و اهمیت تحقیق

 

رسیدن به موفقیت در رقابت­های ورزشی در سطوح مختلف یکی از اهداف مهم ورزشکاران، تیم­ها و مسئولان و دست‌اندرکاران ورزشی است که نیل به این مهم جز با تلاش­های علمی و عملی میسر نخواهد بود. استفاده از پژوهش­های علمی و انجام طرح‌های تحقیقاتی معتبر برای سنجش توانایی­های ذهنی و روانی ورزشکاران، گامی مهم در این عرصه محسوب می­شود، چراکه با استفاده از نتایج این تحقیقات مربیان به نقاط ضعف و قوت بازیکنان خود پی می­برند و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده، راهکارهای تقویت ضعف­های ورزشکاران خود را جستجو کرده و راهکارهای مناسب را اتخاذ می‌کنند. همچنین روان­شناسان ورزشی در پی موقعیت­هایی هستند تا تحقیقات و آزمونهای ورزشی را انجام دهند که بتوانند ویژگی‌های پایدار و ناپایدار شخصیت را در زمینه­های ورزشی به‌گونه‌ای معتبر اندازه‌گیری کنند(واعظ موسوی و سمندر،1380).

 

اهمیت هریک از متغیرهای تحقیق حاضر در شرایط رقابت و رویدادهای ورزشی بیان شد ازآنجایی‌که محقق در بررسی منابع موجود در مورد موضوع حاضر در کشور هیچ پاسخی به سؤال این تحقیق پیدا نکرد و همچنین در بررسی تحقیقات خارجی فقط یک مورد به بررسی سؤال این تحقیق پرداخته است لذا انجام این تحقیق به‌منظور توسعه­ی ادبیات تحقیق در زمینه روان­شناسی ورزشی به‌خصوص روان­شناسی ورزشکاران معلول لازم می‌نماید. نتایج تحقیق حاضر بدون شک منبع مهمی برای مربیان و ورزشکاران در جهت آشنایی بیشتر با متغیرهای؛ سرسختی ذهنی، راه‌های مقابله با استرس و خوش­بینی و رابطه بین این متغیرها به‌عنوان متغیرهای مؤثر بر موفقیت و نتایج رقابت­های ورزشی خواهد بود. به‌طورکلی مربیان و روان­شناسان ورزشی با بهره‌گیری از نتایج این تحقیق، که متکی بر ارزیابی دقیق ظرفیت­های روانی و نیازمندی­های بازیکنان است، به نقاط ضعف و قوت ورزشکاران خود پی می­برند و شناخت دقیق­تری را از ورزشکاران خود کسب می­نمایند، که می‌توانند با بهره­گیری از این شناخت، به طراحی برنامه­های مهارت­های روانی اقدام ورزند، زیرا برنامه­های سازمان‌دهی شده تمرینات روانی، عاملی اثرگذار در بهبود عملکرد ورزشی است.

 

1-4) اهداف تحقیق

 

هدف کلی

 

تعیین میزان رابطه بین سرسختی ذهنی، راه‌های مقابله با استرس و خوش‌بینی در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ایران

 

اهداف اختصاصی

 

1. تعیین میزان رابطه بین سرسختی ذهنی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته

 

1. تعیین میزان رابطه بین خوش­بینی با سرسختی ذهنی و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته

 

1. تعیین میزان رابطه بین خوش­بینی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته

 

 

1-5) فرضیه‌های تحقیق

 

1. بین سرسختی ذهنی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد.

 

1. بین خوش‌بینی با سرسختی ذهنی و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد.

 

1. بین خوش‌بینی با راه‌های مقابله با استرس و مؤلفه­های آن در بازیکنان لیگ برتر والیبال نشسته ارتباط وجود دارد

1-7 ) پیش‌فرض‌های تحقیق

 

• آزمودنی­ها با دقت به سؤالات پاسخ داده­اند.

• 

•  

 

• آزمودنی­ها از انگیزه کافی برای کامل کردن پرسشنامه­ها برخوردار بوده­اند.

 

• در هنگام کامل کردن پرسشنامه­ آزمودنی­ها در شرایط طبیعی روحی و روانی قرار داشتند.

 

• شرکت‌کنندگان در تحقیق همکاری لازم را با محقق خواهند داشت.

1-8) تعاریف نظری

 

1-8-1) سرسختی ذهنی

 

سرسختی ذهنی عبارت است از: توانایی مقابله با فشارها و سختی­ها، عبور از موانع و شکست‌ها، تمرکز بر هدف، حفظ و کسب آرامش پس از شکست، اجرای باثبات در سطوح بالای رقابتی و رقابت‌جویی. سرسختی ذهنی مهارتی است که ورزشکاران را قدرتمند می‌کند و سبب می‌شود در موقعیت‌های دشوار و پرفشار ازجمله تمرین، رقابت و پس از رقابت موفق عمل کنند (جونز و همکاران،2002).

 

1-8-2)راه‌های مقابله با استرس

 

عبارت است از تلاش­های فکری و رفتاری مستمر که برای برآوردن احتیاجات خاص بیرونی و درونی فرد به کار می‌رود. این احتیاجات ممکن است مطابق یا افزون بر منابع یا امکانات فرد باشد(فولکمن و همکاران،1986).  لازاروس و فلکمن(1984) روش­های مقابله را به‌عنوان فرآیند تغییرات شناختی رفتاری می‌دانند، که فرد برای گریز، حذف، کاهش یا کنترل عوامل فشار روانی و استرس­زا به کار می­برد.

 

1-8-2-1) روش مقابله مسأله­مدار

 

روشی است که فرد در شرایط و موقعیت استرس­زا  احساس می­کند با تفکر و شناخت بیشتر می­تواند ­خود را ­از عوامل استرس­زا ­دور ­کند. در روش مقابله مسأله­مدار، تمرکز شخص بر مسأله یا موقعیت پیش‌آمده است و تلاش فرد پیرامون تغییر مسأله یا موقعیت و اجتناب از آن در آینده است.در روش مقابله مسأله مدار اقداماتی از قبیل شناخت و آگاهی از مشکل و مسأله، بررسی راه‌حل‌ها، انتخاب راه‌حل‌ها مناسب ، اجرای بهترین راه‌حل و سرانجام برطرف کردن عامل استرس­زا صورت می­گیرد(داوری،1386).

 

1-8-2-2) روش مقابله هیجا­ن­مدار

 

در روش مقابله هیجا­ن­مدار، توجه شخص بر مهار هیجانات منفی ناشی از استرس ­­است ­و معمولاً زمانی که تجربه استرس ­اجتناب­ناپذیر تلقی­می­شود افراد از این روش استفاده می­کنند.در این روش اقداماتی مانند: اشتغال ذهنیت به‌طور آگاهانه برای ایجاد فراموشی، مقصر­ دانستن خود ­یا دیگران به­عنوان مواجه­های انفعالی صورت می­گیرد(داوری،1386).

 

1-8-2-3) روش مقابله شهودی

 

در روش مقابله شهودی فرد روش­های سازگاری را از طریق توکل به خدا، امید داشتن، خوش­بینی و اعتقادات و مذهبی در خود به وجود می‌آورد. به نظر فولکمن و لازاروس امید می­تواند از اعتماد به خویشتن ناشی شود و فرد با استفاده از این روش می‌تواند با عوامل استرس­زا مقابله کند(خدایاری فرد،1380).

 

1-8-2-4) روش مقابله اجتنابی

 

در روش مقابله اجتنابی، فرد با دوری گزیدن از عامل استرس­زا از طریق نادیده انگاری، بی‌اهمیت دانستن، ایجاد فاصله روان‌شناختی، کمک گرفتن از دیگران یا سرگرم شدن با تکالیف دیگر خود را از عامل استرس­زا دور می­کند. ورزشکاری که رأی داوری را با گفتن مهم نیست یا اشتباه داوری بی­اهمیت تلقی می­کند و به‌سرعت به وظایفش ادامه می­دهد از روش اجتنابی استفاده می­کند(بشارت،1386).

 

1-8-3) خوش­بینی

 

خوش‌بینی به جهت‌گزینی اشاره داد که در آن معمولاً پیامد­های مثبت مورد انتظارند و این پیامد­ها به‌عنوان نتایج عوامل ثابت، کلی و درونی در نظر گرفته می­شوند(پترسون،2000 ،به نقل از نصیر،1390).

 

1-9) تعاریف عملیاتی

 

1-9-1) سرسختی ذهنی

 

منظور از سرسختی ذهنی در تحقیق حاضر،امتیازی است که ورزشکار در سه مؤلفه­ی اطمینان(6 سؤال).استواری(4 سؤال) و کنترل (4 سؤال) که به‌وسیله پرسشنامه سرسختی ذهنی ورزشی ارزیابی می­شود به دست می­آورد.

 

1-9-2) راه‌های مقابله با استرس

 

در این تحقیق منظور از راه‌های مقابله با استرس ورزشکاران روش­های مسأله­مدار، هیجان­مدار، اجتنابی و شهودی می­باشد.

 

1-9-2-1) ­ روش مقابله مسأله­مدار

 

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله مسأله­مدار با سؤالات شماره (1-5-9-13-17-21-25-29) اندازه­گیری شده است ­.

 

1-9-2-2) روش مقابله هیجان­مدار

 

در این تحقیق  میزان استفاده از روش مقابله هیجان­مدار با سؤالات شماره(2-6-10-14-18 -22- 26-­30) اندازه‌گیری شده است.

 

1-9-2-3) روش مقابله شهودی

 

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله شهودی با سؤالات (3-7-11-15-19-23-27-31) اندازه­گیری شده است.

 

1-9-2-4) روش مقابله اجتنابی

 

در این تحقیق میزان استفاده از روش مقابله اجتناب­مدار با سؤالات شماره(4-8-12-16-20-24-28-32) اندازه­گیری خواهد شد.

 

1-9-3) خوش‌بینی

 

عبارت است از نمره آزمودنی‌ها در آزمون جهت‌گیری زندگی(LOT).