تعلیم و تربیت همواره از دغدغه‌های مصلحان و متفکران بوده و تعاریف متعددی از آن ارائه داده‌اند. طبق تعریفی که از تربیت در فلسفه تربیت در ایران (سند تحول بنیادین آمورش و پرورش) بیان‌شده است تربیت عبارت است از “فرآیند تعاملی زمینه‌ساز تکوین و تعالی پیوسته هویت متر بیان، به صورتی یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به‌منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه‌ی ابعاد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،139:1391)
اگر تعلیم و تربیت را صیرورت و تحول آدمی از وضع موجود به وضع مطلوب تلقی کنیم، بدون شک این تحول، نیازمند به آگاهی از هدف و مجموعه اهدافی است که جهت و مسیر حرکت و سرانجام، منزل نهایی آن را مشخص می‌سازد. آنچه به نام فلسفه آموزش‌وپرورش و یا فلسفه و اصول آموزش‌وپرورش نامیده می‌شود، بیشتر جنبه‌ای است از فلسفه که به سنجش آموزش‌وپرورش سازمان‌یافته‌ای که مقصد آن آماده کردن نوآموزان برای زندگانی است می‌پردازد به همین دلیل است که پرسش‌های آن بیشتر درباره‌ی برنامه، هدف، روش واصل‌هایی است که باید برگزید. (نقیب زاده،1368:17)
نوع اهداف تربیت نیز به عقاید انسان‌ها و نوع نگرش‌ها و جهان‌بینی آن‌ها بستگی دارد. مکاتب و گروه‌های مختلف، اهداف گوناگونی برای فعالیت‌ها و نظام تربیتی خود قائل‌اند. هدف نهایی تربیت در دیدگاه اسلام، الهی شدن آدمی است؛ بنابراین غایت تربیت در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران که برگرفته از مبانی تعلیم و تربیت اسلامی است در راستای غایت زندگی انسان قرب الی الله و حرکت به‌سوی خدا عنوان‌شده است. نیل آدمیان به قرب الی الله نیز مستلزم تحقق اختیاری نوعی زندگانی شایسته انسان بر اساس نظام معیار دینی است
که “حیات طیبه”نام دارد.
اصطلاح حیات طیبه برگرفته از قرآن کریم (آیه 97 سوره نحل) و مفهومی تعالی‌بخش و انسان‌ساز قرآنی است که بر “ایمان”و “عمل صالح”استوار است و در صورت تبیین دقیق و جامع آن، می‌تواند به نیازهای انسان سرگشته و مضطرب عصر حاضر پاسخ دهد و او را به زندگی مطلوب دنیوی و اخروی در همه‌ی ابعاد و مراتب رهنمون سازد و تحقق آن موجب دستیابی به قرب الی الله و مقام خلیفه‌اللهی خواهد شد. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)
در شرح حیات طیبه توصیف‌ها و تعریف‌های متعددی بیان‌شده است. در نقلی حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است که حیات پاک در اصطلاح اسلامی، نوعی زندگی است که انسان در ارتباط باخدا به آن دست می‌یابد و با دست یافتن به آن در همه‌ی ابعاد وجودی خود از پلیدی برکنار خواهد بود. این ابعاد شامل جسم، اندیشه و اعتقاد، میل، اراده و عمل است. (باقری،87:1389)
در حیات طیبه که به معنای زندگی پاک است، طهارت و پاکی، جمیع شئون انسان‌ها را در برگرفته و اعتقادات و اخلاقیات و اعمال و رفتار مردم تعدیل‌شده است در حقیقت حیات طیبه اثر خاص و محصول نوعی زندگی است که در آن التزام و پای بندی به احکام و معارف دین، تحقق عینی و عملی یافته است. (علی‌اکبری،1390)
در مبانی نظری سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران نیز حیات طیبه به این صورت تعریف‌شده است، حیات طیبه وضع مطلوب زندگی بشر بر اساس نظام معیار ربوبی است که با انتخاب و التزام آگاهانه و اختیاری این نظام معیار در همین زندگی دنیایی و در جهت تعالی آن از سوی خداوند به انسان اعطا می‌شود و تحقق آن باعث دستیابی به‌غایت اصیل زندگی انسان، یعنی قرب الی الله خواهد شد. (مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران،92:1390)
بر اساس بنیان‌های نظری تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، هدف و غایت زندگی دنیوی بر مبنای معارف اسلامی و مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام “دستیابی به حیات طیبه”و رسالت خطیر آموزش‌وپرورش “فراهم آوردن زمینه و ایجاد آمادگی برای دستیابی به مرتبه‌ای از حیات طیبه”توسط دانش آموزان و متر بیان است. (علی‌اکبری به نقل از نوید،1390)
در حقیقت این مفهوم قرآنی هسته‌ی مرکزی فلسفه‌ی تربیت در جمهوری اسلامی ایران به‌حساب می‌آید و تحقق آن در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت به‌عنوان هدف نهایی نظام تعلیم و تربیت بیان‌شده است. (مروجی،1391)
تحقیقاتی درزمینه‌ی حیات طیبه و ابعاد مختلف آن انجام‌شده است که در آن به بیان ویژگی‌های حیات طیبه از منظر قرآن و نهج‌البلاغه پرداخته‌شده است.
قاسمی (1388) در پایان‌نامه خود با عنوان “حیات طیبه در قرآن و نهج‌البلاغه” حقیقت حیات طیبه و چیستی آن را تبیین کرده است و معنای لغوی و اصطلاحی حیات طیبه و همچنین مراتب آن را برای انسان‌های مختلف بیان کرده است. دیسناد (1388) نیز به «بررسی و تبیین حیات طیبه از دیدگاه قرآن کریم با آرمان‌شهر لیبرالیسم و اهداف تربیتی آن‌ها» پرداخته است و مؤلفه‌های آرمانی هر دو مکتب و هدف‌های تربیتی منبعث از آن‌ها را بررسی کرده است. چراغی (1390) در پژوهش خود به «بررسی تطبیقی آراء علامه جعفری و آیت‌الله جوادی آملی در خصوص حیات طیبه و جنبه‌های تربیتی آن» پرداخته است. مروجی (1391) در مقاله خود با عنوان “حیات طیبه، هدف تربیت نهایی برنامه درسی ملی” بیان می‌کند که انتظار این است که نظام تعلیم و تربیتی که برنامه درسی ملی به‌عنوان طرح کلان آن است، باید زمینه‌ساز دستیابی متر بیان به زندگی پاکیزه (حیات طیبه) باشد.
با توجه به اهمیت جایگاه آرمان‌ها، مقاصد و اهداف آموزشی به‌منظور جهت‌دهی به‌نظام آموزشی، تغییر و اصلاح فرآیند یاددهی و یادگیری، انتخاب روش، انتخاب محتوا و ارزشیابی از برنامه‌های آموزشی روشن است که میزان کارایی و اعتبار هر نظام آموزشی و فعالیت‌های آن به هدفی است که برای آن تعریف می‌شود. همچنین می‌توان گفت که راه رسیدن و تحقق هدف نیز به‌اندازه تدوین هدف مهم است. اینکه عناصر مختلف نظام آموزش‌وپرورش در تحقق هدف‌هایی که برای آموزش‌وپرورش تعریف‌شده است و مبنای برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها قرار می‌گیرند چه نقشی دارند همواره از دغدغه‌هایی است که عوامل متصدی نظام آموزش‌وپرورش را به خود مشغول کرده است.
با توجه به تعاریف فوق و ازآنجاکه هدف همه‌ی فعالیت‌های تربیتی در حقیقت نیل به قرب الی الله بیان‌شده است و راه رسیدن به این هدف متعالی نیز در تحقق مراتب حیات طیبه عنوان‌شده است به نظر می‌رسد بیان ریشه‌ی مفهومی حیات طیبه با توجه به تحلیل ابعاد آن بر اساس آیات قرآن کریم که مبنای استخراج مبانی تعلیم و تربیت اسلامی است و همچنین مشخص کردن جایگاه حیات طیبه در مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و تبیین نقش عناصر مختلف نظام آموزش‌وپرورش در تحقق مراتب حیات طیبه در نظام تعلیم و تربیت ایران اهمیت زیادی دارد.
بر این اساس و با توجه به اینکه مفهوم حیات طیبه مفهومی جدید در حوزه تعلیم و تربیت است و محقق در بررسی‌ها و تحقیقات اولیه خود پژوهشی مرتبط با این موضوع در حوزه‌ی تعلیم و تربیت مشاهده نکرده است در این پژوهش سعی شده است علاوه بر تحلیل ریشه‌ی مفهومی حیات طیبه به بیان جایگاه آن در سند تحول بنیادین آمورش و پرورش ایران پرداخته شود و همچنین چگونگی نیل به حیات طیبه و راه‌های رسیدن به‌مراتب حیات طیبه در آموزش‌وپرورش با توجه به نقش عناصر مختلف نظام آموزشی بررسی شود.
در حقیقت این پژوهش به دنبال این است که جایگاه حیات طیبه در سند تحول بنیادین تعلیم و تربیت ایران و راهکارهای تحقق مراتب حیات طیبه در آموزش‌وپرورش ایران چیست؟
1 ـ 2 اهمیت و ضرورت پژوهش:
1 ـ 2 ـ 1 اهمیت و ضرورت نظری:
1 ـ افزایش حوزه دانش در خصوص مفهوم شناسی و ابعاد مختلف حیات طیبه
2 ـ افزایش دامنه‌ی مبانی نظری و ادبیات مربوط به حیات طیبه و جایگاه آن در تعلیم و تربیت
3 ـ آگاهی بخشی به معلمان، مدیران و متصدیان عرصه تعلیم و تربیت در خصوص اهمیت تحقق حیات طیبه
فرم در حال بارگذاری ...
