وبلاگ

پژوهش

 

بشر همواره به دنبال یافتن رابطه‌هایی بین ویژگی‌های فیزیکی و میزان عملکرد و توانایی هایش بوده است تا بتواند از طریق شناسایی ویژگیها و خصایص جسمانی اش به محدودیت و مزایایی پی ببرد تا از این طریق اجرای بهتری را به نمایش بگذارد (جعفری، 1385). اجرای بهینه و مطلوب مهارتهای ورزشی ناشی از تعامل پیچیده عوامل فیزیولوژیکی، آنتروپومتریکی، روان شناختی و زیست حرکتی با یکدیگر است. این عوامل در بیشتر مدل های منظمی که برای تجزیه و تحلیل اجرا در ورزش های مختلف وجود دارد، به کار گرفته می شود. لازمه و پیش شرط دست یابی به موفقیت های ورزشی برخورداری از قابلیت های جسمانی از قبیل ویژگی های آنتروپومتریکی معین است.

 

شناخت ویژگی های آنتروپومتریکی در هر رشته ورزشی از عوامل مهم، تعیین کننده و مؤثر بر اجرای ورزشکاران است. اطلاع از این ویژگی ها نقش مهمی در مقایسه ورزشکاران با خود و دیگران، کشف نقاط ضعف و رفع و اصلاح آن ها و طراحی درست و اصولی برنامه های تمرینی دارد. دست یابی به اوج اجرای ورزشی و نخبه شدن در ورزش، نیازمند ورزشکارانی با ویژگی های آنتروپومتریکی و توانایی های حرکتی برجسته و ویژگی های روان شناختی ویژه به همراه برنامه های تمرینی علمی با بهره مندی از متخصصین علوم ورزشی و امکانات کافی است (آرنسون و هلم، 2004). از آنجایی که نیازمندی‌های بازیکنان حرفه ای و سطح بالا بسیار زیاد و متنوع هستند آنها الزاماٌ باید از ظرفیت و توان هوازی بالایی برخوردار باشند تا زمینه فعال بودن خود را در طول 90 دقیقه بازی فوتبال فراهم نمایند. از سویی بازیکنان باید توانایی افزایش سرعت در مسافت‌های کوتاه را داشته باشند و بتوانند سرعت خود را به طور ناگهانی افزایش یا کاهش دهند و بدون وقفه تغییر مسیر داده و در مسیر حرکت خود تغییرات ناگهانی ایجاد کنند. برای دستیابی به این قابلیت باید از چابکی و انعطاف پذیری بالایی برخوردار باشند. علاوه براین بازیکنان باید توان بالایی جهت اجرای فعالیت‌های سریع و انفجاری چون تکل زدن، شوت زدن، گل زدن، دفع توپ از مقابل دروازه، سرزدن و… داشته باشند (کارگر فرد و کشاورز، 1385).

 

گزارش‌های تحقیقی مختلف و بطور ویژه پژوهش‌های خارج از کشور نشان می دهند که الگوی فعالیت‌های بازیکنان، نیازهای فیزیولوژیکی و آنتروپومتریکی و در نتیجه نیمرخ این عوامل در پست‌های مختلف بازی متفاوت می باشند (گیل و همکاران 2007 .پین و همکاران، 2006. وارن و همکاران 2007). از سویی نتایج برخی تحقیقات داخل و خارج از کشور خلاف این مدعی را نشان داده اند . معروفی (1379) و میناسیان (1376) در بررسی و مقایسه توان هوازی و بی هوازی بازیکنان تیم ملی فوتبال جوانان و نوجوانان ایران در پست‌های مختلف بازی نشان دادند که، بین توان هوازی و بی هوازی بازیکنان تیم ملی جوانان در پست‌های مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد. آنان علت تفاوت نتایج در این زمینه با سایر تحقیقات خود مربوط به برخی از عوامل از جمله پایین بودن سن آزمودنی ها (16-18) سال نسبت داده اند. همچنین کارگر فرد و همکاران (1384) علت این تفاوت را به اختلاف در برخی از عوامل از جمله عوامل وراثتی، عدم دخل و تصرف بر روی پروتکل‌های نصب شده در پایگاه‌های قهرمانی استان‌های کشور نسبت می دهند.

 

کارتر و مارتین (1970) قابلیت‌های حرکتی را که در انجام مهارت‌های عمده بکار می روند را بدین ترتیب معرفی نموده است: قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، استقامت قلبی، سرعت، چابکی، تعادل، توان عضلانی، هماهنگی دست و چشم، هماهنگی پا و چشم. وی عقیده دارد که عوامل مورفولوژیکی نقش محدود کننده ای در عملکرد انسان دارد. از سویی دیگر مک نمار (1975) عنوان کرده که از نظر ژنتیکی تا حدودی بین ساختار بدنی ورزشکاران و عملکرد رشته‌های ورزشی ارتباط وجود دارد. لذا با توجه به مواردی که اشاره شد سوال محقق در این پژوهش چنین است که قهرمانان نخبه فوتبال می بایستی دارای چه ویژگی‌های آنتروپومتریکی، آمادگی جسمانی و حرکتی باشند؟ تا بر اساس اندازه‌های آنها الگوئی برای سایر مستعدین و علاقه مندان در این رشته ورزشی ارائه شود.

 

بررسی مطالعات صورت گرفته در خصوص نیمرخ آنتروپومتریک و فیزیولوژیک بازیکنان نخبه فوتبال و تفاوت آنها در پست‌های مختلف نشان می دهند که به طور عمده این پژوهش ها در سطح کشورهای آمریکایی و اروپایی و در بین بازیکنان مرد ورزش فوتبال صورت گرفته است (چاله چاله، 1386. مالینا، 1997). این در حالی است که اطلاعات ناچیزی در خصوص ویژگی‌های فوق الذکر بازیکنان نخبه سایر نقاط جهان و به طور ویژه کشورمان ایران و در بین زنان فوتبالیست در دسترس می باشد. از سویی اغلب یافته‌های این تحقیقات  نشان می دهد که در بین پست‌های مختلف بازی فوتبال تنها دروازه بانها از نظر برخی پارامترهای آنتروپومتریکی نظیر (قد و وزن و درصد چربی و طول و محیط بازو و ران) با دیگر بازیکنان تفاوت معنا داری دارند. این یافته ها در مورد قد نشان دادند که دروازه بانها نسبت به بازیکنان مرکزی زمین مانند مدافعین و مهاجمان میانی بلندتر بودند (چاله چاله، 1386 . گیل و همکاران، 2007. پین و همکاران 2006 (. از سویی نتایج تحقیق در بین پست‌های دیگر درمورد سایر پارامترها تفاوت معناداری را گزارش نکرده اند (بلوم فیلد، 2007). از سویی دیگر اسپورز و همکاران (2007) در بررسی ویژگی‌های بازیکنان زنان فوتبالیست کرواسی در پست‌های مختلف نشان دادند که دروازه بانها در بین بازیکنان تیم از همه بلندتر و سنگین تر می باشند، همچنین دارای طول پاها و بازوهای بلندتر و محیط ران بیشتر است.

 

با توجه به مطالبی که تبیین گردید و تناقضات موجود در این زمینه و اینکه پژوهش ها به صورت جامع و براساس مدل های هندسی در زمینه فوتبال و به طور ویژه در بین بانوان بسیار اندک می باشد و از آنجا که فوتبال یکی از رشته های پر طرفداری است که در بسیاری از  کشورها از جمله کشورمان ایران به عنوان ورزش اول شناخته می شود و از سوی کلیه جوانان از جمله بانوان کشور بسیار مورد توجه قرار گرفته است  محقق را بر آن داشت تا  با استفاده از مدل پر توان هندسی هاناوان[1]و برخلاف تحقیقات صورت گرفته که عمدتاً تعداد پارامترهای محدودی از میان ویژگی‌های آنتروپومتریکی مثل قد و وزن و طول و محیط اندام ها را مورد بررسی قرار داده اند تمامی ویژگی‌های آنتروپومتریکی بازیکنان زن فوتبالیست را پست‌های مختلف مورد مقایسه قرار دهد.

 

1-3. ضرورت و اهمیت پژوهش

 

فقط تعداد معدودی از ورزشکاران قادر به فراگیری و اجرای مهارت‌های پیچیده ورزشی هستند و شناسایی این افراد مستعد نیاز به شناخت تفاوت‌های ژنتیکی و عوامل محیطی موثر بر اجرای حرکات در آنها دارد (هوار و وار، 2000)، از اینرو یک دیدگاه در فرایند استعدادیابی در گزینش افرادی است که از هر جهت شایستگی لازم را برای ادامه در رشته ورزشی مورد نظر داشته باشند. به دو طریق می توان به این مهم نایل گردید. از یک طرف تحلیل نیازهای یک رشته معین از لحاظ بدنی، فیزیولوژیکی، روانی و حتی اجتماعی که امکان تعیین معیارهایی را برای گزینش افراد فراهم می آورد و از طرف دیگر داشتن الگوهایی از ورزشکاران نخبه در مورد خصوصیات آنان که می تواند معیارهای مورد نظر را در گزینش افراد تعیین نماید.

شناخت وضعیت افراد از نظر بعضی از جنبه‌های آناتومیکی مثل اندازه‌های بدنی تنها با قضاوت ظاهری انجام نمی شود. از دیدن ورزشکاری که با نشاط در حال دویدن و مسابقه دادن است نمی توان پی به ویژگی‌های فیزیولوژیکی و پیکرسنجی برد. بلکه برای این کار باید از روش های علمی و آزمون های معتبر استفاده کرد. در سال های اخیر مطالعات متعددی در خصوص ورزش فوتبال صورت گرفته است. اما عمدتاً اطلاعات شامل نیمرخ های آنتروپومتریک و فیزیولوژیک بازیکنان نخبه فوتبال در سطح آمریکا و اروپا بوده است (هادوی، 1379). و این در حالی است که اطلاعات ناچیزی در خصوص ویژگی های فوق الذکر بازیکنان نخبه سایر نقاط جهان در دسترس می باشد. فوتبال کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. علی رغم سابقه قابل توجه فوتبال در کشور و علاقه و توجه روز افزون به این ورزش متاسفانه مطالعات بسیار محدودی در خصوص این ورزش و مخصوصاً در مورد خصوصیات و پیکرسنجی آن هم در رده بزرگسالان صورت گرفته است. تحقیقاتی هم که در زمینه موارد فوق الذکر صورت گرفته است بیشتر بر روی رده های سنی پایه بوده و یا تحقیق خیلی سطحی انجام شده است. به نحوی که خود محققان پیشنهاد کرده اند که تحقیقات کاملتری بر روی بازیکنان نخبه فوتبال در رده بزرگسالان و زنان انجام گیرد. در حال حاضر با توجه به اهمیت و پیشرفت فزاینده فوتبال در کشور ما و گرایش آن به سمت فوتبال حرفه ای شدن و مورد توجه قرار گرفتن از سوی بانوان ضروری است تا در خصوص سطح قابلیت های جسمانی و پیکر سنجی بازیکنان لیگ برتر که در بالاترین سطح باشگاهی کشور بازی می کنند و سرمایه های اصلی فوتبال کشور و شالوده اصلی تیم ملی را تشکیل می دهند و تقریباً از تمام رده های سنی نیز نمایندگانی در بین افراد وجود دارند تا اطلاعات کاملی به دست آوریم. یکی از زمینه های کاربرد این اطلاعات در این است که به مربیان اجازه خواهد داد تا ویژگی های مورد نیاز برای موفقیت در رشته فوتبال را بشناسند و در تمرینات  خود به آنها توجه کنند. ضمناً عواملی که باید در انتخاب بازیکنان مورد توجه قرار گیرند را شناسایی کنند.

 

امروزه باشگاه ها هزینه های گزافی را خرج گزینش مطلوب و پرورش استعدادها می کنند. آنها با شناسایی استعداد فوتبال در سنین اولیه این اطمینان را حاصل می کنند که فرد از امکانات آموزشی و مربیگری مناسبی بهره مند می شود تا روند پرورش استعداد شتاب پیدا کند. تشخیص درست بازیکنان مستعد آینده به باشگاه اجازه می دهد تا منابع خود را به تعداد معدودی از بازیکنان اختصاص دهد و در نتیجه بهره وری بهتری از منابع داشته باشد. نقش پژوهشگران در فرایند تولید بازیکنان مستعد این است که در تعامل با مربیان و مدیران، عوامل پیش بینی کننده موفقیت در ورزش ورزشکارانی که دارای این ویژگی ها هستند را شناسایی کنند. لذا با توجه به گرایش روز افزون باشگاه ها به امر استعدادیابی در ورزش، انجام پژوهش در این زمینه همواره از اولویت های اصلی محققین است. بررسی مطالعات گذشته نشان داد که، پژوهش های قبلی نتوانسته اند به پرسش های اساسی در مورد پیش بینی موفقیت در ورزش جوانان پاسخ دهند (مالینا، 1997. ویلیامز و ریلی، 2000).

با این حال هوآر و وار (2000) نشان دادند که می توان بر اساس ویژگی های آنتروپومتریکی، فیزیولوژیکی و مهارتی، زنان فوتبالیست با پتانسیل رسیدن به سطح نخبه را شناسایی کرد. در مطالعاتی که در طی سه دهه گذشته در زمینه استعدادیابی انجام شده اند اغلب، ویژگی های آنتروپومتریکی محدود و فیزیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفت. از آنجائیکه تاکنون تحقیق جامعی انجام نشده که در آن ویژگی های آنتروپومتریکی براساس مدل هندسی هاناوان در این افراد اندازه گیری شود و از سویی اهمیت عوامل ذکر شده در ارزیابی و انتخاب بازیکنان نخبه فوتبال از سوی کارشناسان و متخصصان ورزش تائید شده است. لذا ضروری و  مهم به  نظر می رسد تا با انجام این تحقیق بتوان اطلاعات کاملی در خصوص ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن در پست های مختلف بدست آورد و داده های بدست آمده را در پست های مختلف مورد مقایسه قرار داد. ضمناً با استفاده از نتایج آن بتوان دیدگاه روشنتری از وضعیت بدنی بازیکنان نخبه ارائه داد و بازیکنان پست های مختلف را با توجه به نقش و وظیفه آنها در تیم بهتر و اصولی تر هدایت کرد. با انجام چنین تحقیقی می توان به طراحی هرچه بهتر و مناسب تر برنامه های تمرینی مناسب کمک کرد و نیز می توان به خود ورزشکاران جهت رسیدن به حداکثر آمادگی و کارایی بیشتر جهت نیل به اهدافشان کمک کرد.

 

1-4. اهداف پژوهش

 

1-4-1.  هدف کلی

 

هدف این تحقیق مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن در پست های مختلف فوتبال بر اساس مدل هندسی هاناوان می باشد.

 

1-4-2.  اهداف ویژه

 

• مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر طول اندام ها (شامل طول ساعد، فاصله زائده آخرومی تا آرنج، ساق، ران، پا(کف پا)) و طول تنه بر اساس مدل هندسی هاناوان.

 

• مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر محیط اندام ها (شامل محیط بازو، محیط آرنج، محیط ساعد، محیط باسن، محیط تنه در محدوده ی ناف، محیط تنه در محدوده ی جناغ سینه محیط قسمت بالای ران، محیط زانو، محیط مچ پا،  محیط ساق پا) بر اساس مدل هندسی هاناوان.

 

• مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر پهنای اندام ها (شامل پهنای مچ، پهنای
• 
•  پا، پهنای پنجه پا، پهنای لگن، پهنای سینه در محدوده جناغ و پهنای تنه در محدوده ناف) بر اساس مدل هندسی هاناوان.

 

• مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف براساس قد و وزن.

 

• مقایسه ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف بر اساس مدل هندسی هاناوان از نظر جرم و مرکز ثقل اجسام هندسی که در مدل سازی اندام های بدن بکار می روند.

  1-5.  فرضیه های پژوهش

 

1-5-1.  فرضیه کلی

 

بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف بر اساس مدل هندسی هاناوان تفاوت معنی دار وجود دارد.

 

• فرضیه های ویژه

 

• بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر طول اندام ها (شامل طول ساعد، بازو، ساق، ران، پا(کف پا)) و طول تنه بر اساس مدل هندسی هاناوان تفاوت وجود دارد.

 

• بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر محیط اندام ها ( شامل محیط بازو، محیط آرنج، محیط ساعد، محیط باسن، محیط تنه در محدوده ی ناف، محیط تنه در محدوده ی جناق سینه، محیط قسمت بالای ران،  محیط زانو، محیط مچ پا، محیط ساق پا)  بر اساس مدل هندسی هاناوان تفاوت وجود دارد.

 

• بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف از نظر پهنای اندام ها ( شامل پهنای مچ، پهنای پا، پهنای پنجه پا، پهنای لگن، پهنای سینه در محدوده جناغ و پهنای تنه در محدوده ناف ) بر اساس مدل هندسی هاناوان تفاوت وجود دارد.

 

• بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف براساس قد و وزن تفاوت وجود دارد.

 

• بین ویژگی های آنتروپومتریکی بازیکنان نخبه زن فوتبالیست در پست های مختلف بر اساس مدل هندسی هاناوان از نظر جرم و مرکز ثقل اجسام هندسی که در مدل سازی اندام های بدن بکار می روند تفاوت وجود دارد.

1-6.  محدودیت های پژوهش

 

1. کم بودن تعداد فوتبالیست های زن

 

1. پژوهش های انجام شده در زمینه فوتبال بانوان اندک می باشد.

 

1. امکانات تشخیص سطح بالیدگی ورزشکاران وجود نداشت و به سن تقویمی آنها اکتفا شد.

1-7. تعاریف نظری واژه ها و اصطلاحات پژوهش

 

آنتروپومتری: به اندازه­گیری ابعاد انسان­ها به منظور درک تفاوت­های جسمانی آنها اطلاق می­شود(وو چو،  1992).

 

مدل هندسی هاناوان: در مدل هندسی هاناوان اندام ها به عنوان اجسام هندسی مانند سیلندر، کره، کره بیضوی، دیسک، سیلندر بیضوی، و امثال آن در نظر گرفته شده و با استفاده از اصول هندسی مرکز ثقل و و جرم آنها حول هر سه محور اصلی که از مرکز اندام می گذرد قابل محاسبه خواهد بود (هاناوان، 1964).

 

جرم: مقدار ماده ای که یک جسم را تشکیل می دهد (اسلامی و دماوندی، 1391).

 

مرکز ثقل:  مرکز ثقل نقطه ای که توده بدنی در اطراف آن بطور مساوی توزیع می شود (نمازی زاده، 1381)

 

فوتبال: یک ورزش است که در زمینی مربع شکل با دو دروازه در هر طرف، بوسیله دو تیم 11 نفری انجام می­شود که سعی می­کنند توپ را بوسیله ضربه پا، سر یا دیگر قسمت­های بدن به جز دست، وارد دروازه تیم مقابل کنند (معروفی، 1379).

 

بازیکن نخبه: به کسانی گفته می‌شود که در سطح ملی یا بین‌المللی و یا حرفه‌ای به رقابت می‌پردازد. در فرهنگ علم ورزش و تمرین نخبه به فردی اطلاق می­شود که مستعدتر، برتر و یا تمرین کرده­تر از سایرین باشد (وزینی طاهر، 1390).

 

1-8. تعاریف عملیاتی پژوهش

 

ویژگی های آنتروپومتریکی: منظور از ویژگی‌های آنتروپومتری براساس مدل هندسی هاناوان طول اندام ها (شامل طول ساعد، فاصله رائده آخرومی تا آرنج، ساق، ران، پا(کف پا)) و طول تنه، محیط اندام ها (شامل محیط بازو، آرنج، ساعد، محیط باسن، محیط تنه در محدوده ی ناف، محیط تنه در محدوده ی جناق سینه، محیط قسمت بالای ران،  محیط زانو، محیط مچ پا، محیط ساق پا) و پهنای اندام ها (شامل پهنای مچ، پهنای پنجه پا، پهنای لگن، پهنای سینه در محدوده جناغ و پهنای تنه در محدوده ناف) می باشد.

 

  بازیکن نخبه : منظور از فوتبالیست‌های نخبه، بازیکنانی است که در تیم های دسته اول و لیگ برتر کشور به مدت حداقل 3 سال بازی می کنند.

 

 پست های مختلف بازی: منظور از پست های مختلف بازی در این تحقیق چهار پست دروازه بان، دفاع، هافبک و مهاجم می باشد.

 

دروازه بان: منظور از دروازه بان در این تحقیق بازیکن فوتبالی است که از دروازه محافظت می کند.

 

دفاع: منظور از دفاع بازیکن فوتبالی است که در خط دفاعی بازی می کند.

 

هافبک: منظور از هافبک در این تحقیق بازیکن فوتبالی است که در خط میانی بازی می کند.

 

مهاجم: منظور از مهاجم در این تحقیق بازیکن فوتبالی است که در خط حمله به دروازه حریف یورش می برد.

 

[1].  Hanavan