وبلاگ

کتابخانه­ها در ایران از مدت­ها قبل سرمایه­گذاری در زمینه­ی فناوری اطلاعات را آغاز کرده­اند، و در توسعه هر چه بیشتر آن می­کوشند. هدف از این سرمایه­گذاری­ها، بهبود بهره­وری فردی و در نهایت بهره­وری سازمانی است. با این حال شواهد نشان می­دهند که ناکامی در این سرمایه­گذاری­ها در مقایسه با توفیق در آن­ها رایج­تر بوده است (ناخدا، حری، و کرمدوست، 1384، ص 88). علی­رغم مزایایی که کاربرد فناوری اطلاعات برای کتابخانه­ها داشته، آن­ها با مسائل و مشکلات مربوط به کاربرد آن از جنبه­های گوناگون مانند فردی، سازمانی، فرهنگی و اجتماعی روبه­رو شده­اند.

      کاربردهای مختلف فناوری اطلاعات در زمینه­های متنوعی مانند شهر الکترونیکی، دولت الکترونیکی، تجارت الکترونیکی و آموزش الکترونیکی با سرعت  در حال گسترش می­باشند. به همین دلیل دولت­ها با ایجاد زیرساخت­های مناسب، رشد و توسعه­ی فناوری اطلاعات را تسریع نموده­اند. سازمان­ها نیز برای بهره­گیری از مزایای فناوری اطلاعات، تمهیداتی اندیشیده­اند که یکی از آن­ها
طرح­های جامع فناوری اطلاعات است. نهاد کتابخانه­های عمومی کشور با نگاهی نوین به فناوری اطلاعات به­عنوان ابزار اصلی تحول در سازمان­های امروز، با تعریف پروژه­ی تدوین طرح جامع فناوری اطلاعات و به­کارگیری مشاور دارای تجربه در طراحی سیستم­های بر پایه­ی فناوری اطلاعات در سازمان­های فرهنگی و استفاده از توانمندی­های علمی و اجرایی موجود در داخل و خارج کشور، در راستای حصول اهداف زیر گام برمی­دارد:

 

• مکانیزاسیون فرآیندهای کلیدی و عملیاتی؛

 

• دستیابی به سیستم­های تعاملی رزرو و سفارش الکترونیکی منابع کتابخانه؛

 

• ارائه­ی خدمات الکترونیکی متنوع برای اعضا؛

 

• تهیه­ی نسخ الکترونیکی از منابع نایاب کتابخانه؛

 

• دسترسی آسان به منابع پرتقاضا برای همه و از همه جا؛

 

• جست و جوی سریع در پایگاه­های اطلاعاتی داخلی و خارجی؛

 

• حفاظت و نگهداری از اصل منابع به­طور مناسب­تر؛

 

• توانایی پاسخگویی مناسب­تر به نیازهای مراجعان؛ و

 

• صرفه جویی در زمان مراجعان و کتابداران (رهنمافرد، 1384، ص 46).

      هم­چنین در سند چشم­انداز نهاد کتابخانه­های عمومی ایران در سال 1404 آمده است که این نهاد در بهره­گیری از فناوری­های نوین اطلاعاتی با ایجاد کتابخانه­های ترکیبی از طریق
دیجیتال­سازی اثربخش خدمات و منابع، پیشرو خواهد بود (نهاد کتابخانه­های عمومی، 1389،
ص 77). این کتابخانه­ها از فناوری­های اطلاعاتی هم­چون رایانه­­ها، سخت­افزارها و نرم­افزارهای کاربردی،
وب سایت­های کتابخانه­­ای، منابع الکترونیکی، اینترنت، اینترانت و امثال این­ها استفاده می­کنند. امّا آمارها وضع مطلوبی را از کتابخانه‌های عمومی در ایران نشان نمی‌دهد، به‌طوری که حتی آمارهایی که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور منتشر می‌شود، بیانگر این است که کتابخانه‌های عمومی در یک نگرش کلی از نظر کمی و کیفی با استانداردهای بین‌المللی فاصله دارند. اطلاعات موجود در
وب­سایت نهاد کتابخانه­های عمومی کشور، در مورد کتابخانه­های عمومی استان خوزستان حاکی از این است که تعداد کمی از این کتابخانه­ها

 دارای بخش خدمات اینترنتی هستند و از نظر تعداد رایانه نیز وضعیت چندان مطلوبی ندارند. وب­سایت­های شماری از این کتابخانه­ها هم، از غنای لازم برخوردار نیستند.

 

    داورپناه (1381، ص 3) به این نتیجه رسید که عوامل زیرساختی متفاوتی نظیر عوامل فنی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی – اجتماعی، و دولتی، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در کتابخانه‌ها را تحت تأثیر قرار می­دهند. این عوامل را می­توان به عنوان “عوامل زیرساختی فناوری اطلاعات” به صورت زیر
دسته­بندی کرد:

1. عوامل فنی: سخت­افزار و نرم­افزار رایانه، ارتباط راه دور، استانداردها، اشتراک رایانه­ای، تأمین انرژی (برق).

 

1. عوامل انسانی: کارکنان متخصص، استخدام کارکنان، نگرش کارکنان نسبت به فناوری اطلاعات و آموزش ضمن خدمت، حمایت مدیران رده بالا، ثبات در مدیریت­ها و همکاری.

 

1. عوامل اقتصادی: منابع مالی، هزینه­ی فناوری اطلاعات.

 

1. عوامل اجتماعی – فرهنگی: نظام آموزشی، کاربران (نگرش فرهنگی جامعه).

 

1. عوامل دولتی: سیاست ملی اطلاع­رسانی، قوانین و مقررات، و سازمان ملی اطلاع­رسانی.

      هر کدام از این عوامل، مشخصات خاص خود را دارند، ولی اساساً حلقه‌های یک زنجیر هستند و بستر را برای طراحی، نگاهداری و بهره­گیری موفقیت­آمیز از فناوری اطلاعات هموار می­کنند. لذا هنگام بهره­وری از فناوری­ اطلاعات باید همه­ی این عوامل مد نظر باشد. عوامل فردی مانند
 برداشت­ها و نگرش­های کارکنان نسبت به فناوری اطلاعات و ویژگی­های جمعیت­شناختی آنان، از
 جمله عواملی هستند که بر میزان پذیرش و استفاده کارکنان از این فناوری تأثیر می­گذارند
(شیخ­شعاعی و علومی، 1386، ص 10). با توجه به نقش عامل انسانی در بهبود کارآیی کتابخانه­ها،
 بررسی عوامل فردی می­تواند از ابعاد گوناگونی به­ افزایش به­کارگیری نظام­مند فناوری اطلاعات و
در نتیجه بهره­وری و پیشرفت سازمان یاری رساند (ناخدا، حری، و کرمدوست، 1384، ص 77).

 

      واعظی (1389) عقیده دارد که برای رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله، در برنامه‌ریزی راهبردی نهاد کتابخانه‌ها به توسعه فناوری اطلاعات توجه ویژه­ای شده و تحقق این مهم نیازمند اقدامات اساسی و عمیق در ساختارها و مناسبات در بخشی از نگرش­های انسانی و مدیریتی به ویژه در حوزه­ی کتابخانه­ها است. لذا در این پژوهش سعی بر این است تا مشخص شود که نگرش کتابداران عمومی استان خوزستان نسبت به فناوری اطلاعات چیست، و آیا عواملی هم­چون جنسیت، سن، میزان تحصیلات، رشته­ی تحصیلی، تجربه­ی استفاده از فناوری اطلاعات، سابقه­ی کار در کتابخانه و شرکت در دوره­های آموزشی پیرامون فناوری اطلاعات تأثیری بر نگرش این کتابداران نسبت به فناوری اطلاعات دارند.

 

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

 

       در آموزش، یادگیری و حتی به­کارگیری فناوری توسط نـیـروی­ انسانی توجه به نگرش افراد نسبت به فناوری ضروری به نظر می­رسد. شناخت نوع نگرش کتابداران نسبت به فناوری­ اطلاعات
می­تواند به استفاده­ی مؤثر از آن­ها در کتابخانه­ها کمک نماید. نتایج این پژوهش به مدیران کتابخانه­ها کمک می­کند تا در مواقع استفاده از فناوری­های نوین، به­گونه­ای عمل نمایند که حداقل نگرانی نسبت به این فناوری­ها در کتابداران ایجاد شود. هم­چنین آن­ها می­توانند برنامه­ریزی­ها و اقدامات لازم را، جهت ایجاد نگرشی مثبت نسبت به فناوری در آن­ها پیاده سازند. نتایج حاصل از این پژوهش می­تواند کتابخانه­های عمومی استان خوزستان را در بهره­گیری هر چه بهتر از فناوری اطلاعات یاری رساند.

 

1. Chiemeke

 

1. Olatoy

 

1. Baylor & Ritchie

 

1. Ramazan