امروزه ساخت و سازهای غیرمجاز و فاقد ساختارهای فنی و مهندسی بلایی است که شهرها را گرفتارکرده است. سالها است که بسیاری از افراد در خانه هایی کوچک با ساخت و سازهای غیرمجاز و بدون پروانه ساخت و بدون رعایت ضوابط فنی و شهرسازی زندگی میکنند و علاوه بر ناهمگونی و نازیبا نمودن چهره شهر بیش از دیگران در معرض بلاهای طبیعی مانند زلزله قرار میگیرند.
طبق تعریف شهر سیستمی است متشکل از سیستمهای درونی که با آنها دارای ارتباط متقابل است و خود نیز با سایر سیستمهای منطقه ارتباط دارد و منطقه نیز جزئی از سیستم ملی است. تعریف شهر در ماده 4 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ایران چنین آمده است:
شهر محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگیهای خاص خود است، به طوریکه اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، خدمات و فعالیتهای اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردارند.
امروزه شهرنشینی به عنوان یکی از نقاط عطف تکامل جوامع بشری متأسفانه مشکلات گوناگون زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی را به ارمغان آورده که بارزترین آن توزیع نامناسب نظام سکونتگاهی است که در اکثر مناطق منجر به شکلگیری مجموعههای نامتعادل در فضای جغرافیایی واحد شده است (پارسی پور و همکار، 1391).
مقولههای شهرسازی، ساختمانسازی و… به دفعات توسط تحقیقگران مختلف مورد بررسی قرار گرفته، ولی کمتر دارای نتایج علمی و تأثیرگذار در امر توسعه به مفهوم واقعی بوده است. به عنوان نمونه، تحقیق‌هایی در زمینه شناخت و مقایسه نظامها و مقررات شهرسازی در سایر کشورها و به ویژه در سالهای پیش از انقلاب انجام گرفته لکن در اجرا عدم کارایی آنها به اثبات رسیده است (طهماسبی، 1388). امروزه تبدیل این مطالعات به آئیننامههای اجرایی شهرسازی، معماری و ساختمانی از اهمیت فراوان برخوردار است تا به عنوان دستورالعمل در دستگاههای اجرایی مختلف مورد استفاده قرار گیرند، همچنین در طول زمان بهطور مرتب مورد تجزیه و تحلیل و بروز رسانی قرار گرفته و نقش خود را به عنوان بازوان توانمند دستگاههای اجرایی کشور ایفا نمایند.
چرا که فرآیند شهرسازی در مقوله ساختار شهری چه از طریق مراجعه شهروندان به شهرداری ها و اعلام نیاز توسط آنها جهت ساخت و ساز شهری در نهایت باعث به وجود آمدن تغییراتی در سیما و کالبد شهری میشود. لذا نیاز به یکسری ابزارهای هدایتگر و کنترل کننده جهت هماهنگ سازی پدیده ساخت و ساز در مجموعه ساختمانسازی در یک شهر احساس میشود. قصه ساخت و ساز غیرمجاز علاوه بر مشکلات و آسیب های اجتماعی که به دنبال دارد موجب شده تا ساختمان‌هایی غیر استاندارد که تنها نام چهاردیواری را یدک می‌کشد و هیچ پناهگاه امنی در مقابل زلزله و سایر اتفاقات ناگوار نیست روز به روز افزایش یابد.
در این بین اگر سرپیچی از ضوابط و مقررات در امر ساخت و ساز ها صورت بگیرد با پدیدهای به نام تخلفات سازمانی روبرو خواهیم شد. یکی از ابزارهای مهم کنترل، اعمال ضوابط و مقررات ساختمانی است، چرا که در غیاب سیستم مؤثر کنترل، تخلفات ساختمانی گسترش مییابد، در حالیکه نظارت بر ساخت و سازهای شهری و هدایت آن از طریق مجاری صدور پروانه، اگر درست و به صورت منطقی صورت پذیرد، میتواند به عنوان یک ساز و کار مؤثر در جلوگیری از ساخت و سازهای غیرقانونی مؤثر افتد (پور محمدی و همکاران، 1381). این در حالی است که تاکنون “فرآیند بررسی تخلفات ساختمانی از ابتدای بررسی پرونده تا مرحله صدور رأی هزینههای هنگفتی را بر دوش مدیریتهای شهری قرار داده است” (زمانی، 1390).
در قسمتهایی از شهر یزد، که رشد و توسعه آن بدون برنامه و با ساخت و سازهای بی رویه همراه بوده است، بافت شهر را از دارا بودن استخوان بندی درست و کارآمد مانند آنچه در گذشته بوده محروم ساخته است. آمار و ارقام حاکی از آن است که تنها در سال 1392 تعداد 998 فقره پروانه ساختمانی صادر شده این در حالیست که تعداد 1791 فقره پرونده ساخت و سازهای بدون پروانه به کمیسیون ماده 100 شهرداری ارسال و منتج به صدور رأی گردیده است. رقم بالای میزان تخلفات در قیاس با میزان پروانههای ساختمانی صادرشده (ساخت و ساز قانونی) عمق و وسعت پدیده تخلف ساختمانی در شهر یزد را بیشتر نمایان میکند. البته این آمار مربوط به پروندههایی است که تخلف آنها گزارش شده وگرنه آمار کلی بیش از این خواهد بود.
تخلف ساختمانی به معنی نقض قوانین و ضوابط شهرسازی، فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان است و ابهام در قوانین و مقررات ناظر بر ساخت و ساز از جمله علل تخلف ساختمانی و ساخت و سازهای غیرمجاز است. چند نمونه از تخلفاتی که به عنوان ساخت و سازهای غیرمجاز تلقی میشود به شرح زیر است:
بنای فاقد پروانه، عدم رعایت پارکینگ، تجاوز به معابر شهری (رعایت ننمودن گذربندی و پخی)، عدم رعایت اصول فنی از جمله آئین نامه 2800 و مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تغییر کاربری های غیر مجاز، تخلفدر تراکم ساختمانی، سطح اشغال مجاز، عدم رعایت ضوابط اشرافیت، کرسی، حد نصاب تفکیکی، پیشروی غیر مجاز و…
در این تحقیق قصد داریم عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد را شناسایی و سپس رتبه بندی کنیم. به همین منظور، این عوامل را در چهار دسته عوامل فرهنگی، فنی و زیربنایی، اقتصادی و انسانی قرار دادهایم که در واقع این عوامل به عنوان متغیرهای مستقل تحقیق به شمار میآیند. برای شناسایی عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای بدون پروانه از نظر خبرگان و متخصصان در این زمینه استفاده شده است.
1-3- ضرورت و اهمیت
شهرسازی با همه لوازم و امکاناتش در پی استحصال بیشترین منافع جمعی بوده و تک تک افراد جامعه در صدد تأمین نیازها و منافع خویشند. از سویی “بین سطح توسعه یافتگی شهرها با نرخ شهرنشینی آنها ارتباط کاملاً معناداری وجود دارد” (زیاری و همکاران، 1390) و از آنجا که تاکنون با افزایش جمعیت شهر نشینی تخلفات ساختمانی نیز روند رو به افزایش داشته، علت یابی تخلفاتی که در زمینه ساخت و سازهای شهری چه توسط سازمانها و مؤسسات و چه توسط بخش خصوصی و مردم انجام میپذیرد، کمک مؤثری در اجرای ضوابط مربوط به شهر خواهد نمود و هرچه در این زمینه مساعدت و توجه بیشتری مبذول شود مانند این است که یک قدم در اجرای این ضوابط به جلو برداشته شده، لذا ریشهیابی در این زمینه میتواند به شناسایی نیازهای منطقی و اصولی کمک کند. از سویی شناسایی عوامل مؤثر بر این تخلفات میتواند از صرف هزینههای اضافی تحمیلی به شهرداریها و مردم جهت تنظیم پرونده تخلفات و بررسیهای گاه مکرر و وقت گیر آنها جلوگیری کند.
ساخت و ساز غیر مجاز در شهر یزد روز به روز رو به افزایش است، به همین منظور اطلاع از عواملی که منجر به افزایش این معضل میباشد میتواند در برنامهریزی مدیران شهری جهت کاهش اینگونه ساخت و سازها تأثیر بسزایی داشته باشد. این مسئله در برخی از مناطق شهر یزد، به علل متعددی مانند بالا بودن هزینه اخذ پروانه، نوع مالکیت زمین های شهری، عدم آموزش و آگاهی دادن و اطلاع رسانی صحیح به مردم در خصوص قوانین و مقررات و ضوابط مربوط به احداث و مجوزهای ساختمانی، وجود افراد سودجو و… نمود بیشتری دارد. لذا شناسایی و رتبه بندی این عوامل جهت تصمیمگیری و برنامه ریزی مسئولین از اهمیت بالایی یرخوردار است. پس از اجرای این تحقیق، عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد شناسایی شده و نتایج این تحقیق میتواند در برنامه ریزی های سازمانهای مربوطه، از جمله استانداری، فرمانداری، شهرداری، شورای اسلامی شهر و اداره کل راه و شهرسازی مورد استفاده قرار گیرد.
1-4- مدل مفهومی تحقیق
مدل استفاده شده در این تحقیق به صورت زیر است، در این مدل، هر کدام از مسیرها، فرضیات تحقیق را بیان میکند. انجام مصاحبه یکی از روشهای مهم و مفید در تحقیقهای کیفی است. اساسی ترین نکته در مصاحبه، هدفمند بودن گفتگوهاست. متغیرهای مطرح شده در این مدل نیز بر اساس مصاحبات انجام شده با متخصصان و خبرگان در این زمینه شناسایی شدهاند. هر یک از متغیر های تحقیق حاضر از طریق ابزار پرسشنامه مورد اندازهگیری قرار خواهند گرفت که شرح تفصیلی این پرسشنامهها در بخش ابزار گردآوری اطلاعات آمده است.
1-5- اهداف تحقیق
- تبیین تأثیر عوامل فرهنگی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
- تبیین تأثیر عوامل فنی و زیربنایی بر ساخت وسازهای غیرمجاز شهر یزد.
- تبیین تأثیر عوامل اقتصادی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
- تبیین تأثیر عوامل انسانی بر ساخت و سازهای غیرمجاز شهر یزد.
- رتبه بندی عوامل مؤثر بر ساخت و سازهای غیرمجاز در شهر یزد.
1-6- فرضیه های تحقیق
- عوامل فرهنگی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
- عوامل فنی و زیربنایی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
- عوامل اقتصادی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
- عوامل انسانی بر ساخت و ساز غیرمجاز شهر یزد مؤثر است.
1-7- محدودیتهای تحقیق
از آنجا که جامعه آماری را افرادی که اخیراً درگیر ساخت و ساز بوده اند شامل میشد، به دلیل تخلفی که مرتکب شده بودند تا اندازهای دسترسی به افراد نمونه سخت بوده است، ولی خوشبختانه با توجیه صحیح مردم، افراد نمونه سعی در پاسخ صحیح به سؤالات داشتهاند.
1-8- قلمرو انجام تحقیق
1-8-1- قلمرو موضوعی
در حوزه ساخت و ساز غیر مجاز شهری می باشد.
1-8-2- قلمرو زمانی
زمستان سال 1393.
1-8-3- قلمرو مکانی
شهر یزد.
1-9- تعاریف فنی و تخصصی
قبل از ورود به بحث اصلی، برخی از اصطلاحات و تعابیر فنی که به عنوان واژگان کلیدی در تحقیق حاضر مورد استفاده قرار گرفتهاند، تبیین میگردد.
1- ساختمان
هر نوع اسکلتی که مسقف باشد و مورد استفاده اقامتی و حفاظتی خانوار قرار گیرد بنا یا ساختمان نام دارد (والائی، 1387) که شامل ساختمان مسکونی، اداری، بهداشتی، درمانی، آموزش، صنعتی، نظامی، تجاری، تأسیسات، فرهنگی، مذهبی و تفریحی میباشد.
2- تخلفات ساختمانی
بی اعتنایی به قانونمندیهای موجود در عرصه ساخت و سازهای شهری، قانون شکنی در ساختمان سازی و عدول از مقررات ساختمانسازی (سعیدنیا، 1383).
3- ساخت و ساز غیرمجاز
نوعی تخلف ساختمانی است که به دلیل نقض قوانین و ضوابط شهرسازی، فنی، ایمنی و بهداشتی در احداث ساختمان حادث می گردد.
4- بنای فاقد پروانه
به هرگونه ساخت و سازی که فاقد مجوز از شهرداری باشد بنای فاقد پروانه گفته می شود.
5- عامل فرهنگی
کلیه عوامل فرهنگی شامل آموزش و اطلاع رسانی و آگاهی دادن به مردم که میتواند بر ساخت و سازهای غیرمجاز مؤثر باشد.
6- عامل اقتصادی
کلیه عوامل مالی و اقتصادی شامل هزینههای متفاوت ساخت و ساز و درآمد مردم که میتواند بر ساخت و سازهای غیرمجاز مؤثر باشد.
7- عامل فنی- زیربنایی
کلیه عوامل فنی شامل کاربری زمینها و قوانین و مقررات موجود که میتواند بر ساخت و سازهای غیرمجاز مؤثر باشد.
8- عامل انسانی
کلیه عوامل انسانی شامل عملکرد ناظران و اقدامات مالکین که میتواند بر ساخت و سازهای غیرمجاز مؤثر باشد.
فرم در حال بارگذاری ...
