وبلاگ

براساس تعریف انجمن بین­المللی توان­بخشی، معلولیت عبارت است از: عارضه­ای که در نتیجه یک نقص به وجود می­آید و انجام فعالیت­های طبیعی فرد را به طریقی محدود می­نماید، یا با مانع مواجه می­سازد(رجالی، 1385، ص2). طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 10درصد افراد جوامع مختلف به نحوی دچار معلولیت هستند (جلالی فراهانی،1390،ص90). این افراد با وسایل کمکی مانند: ویلچر، عصا، واکر، کراچ، عینک‌های ذره‌بینی، سمک و… یا بدون علایم ظاهری در جامعه زندگی می­کنند، که به آنها معلول گفته می‌شود. نام دیگر آنان افراد با نیازهای ویژه است. زیرا نیازهای آنان متفاوت با نیازهای افراد دیگر می‌باشد. بدین لحاظ این افراد سخت‌تر از افراد عادی جایگاه خود را در جامعه می‌یابند. معلولیت آنان ناشی از عواملی مانند: جنگ، سالمندی، کار، مسائل اجتماعی و مسائل ژنتیکی والدین می‌باشد(قربانی، 1389،ص1). جدا از این عوامل، به دنبال جنگ تحمیلی، کشور ما نیز با گروه عظیمی از معلولان جنگی مواجه شد. گروهی که تا پیش از جنگ فعالانه در جریان روزمره زندگی شرکت داشته، ولی امروزه دیگر قادر به انجام بسیاری از فعالیت­های گذشته خویش نمی­باشند(نقی زاده طاهریان، 1385،ص1). جامعه شناسان ثابت کرده­اند که مشکلات روانی یک فرد معلول که زائیده عدم آمیختگی او با محیط اطراف می­باشد سبب انزواطلبی و گوشه گیری آن فرد می­شود که می­تواند اثرات جبران ناپذیری بر جامعه و مناسبات حاکم بر آن داشته باشد(حمیدی، 1385،ص3). بی تردید ورزش عاملی است که معلولان را به سطح جامعه می­کشاند و آنان را در انجام فعالیت­ها مستقل می­سازد(فخرپور،1385ص2). به همین دلیل در کشورهای مختلف دنیا از دهه1970 میلادی به بعد مناسب­سازی اماکن عمومی و انطباق آن با نیازهای افراد دارای معلولیت، خصوصاً معلولین جسمی- حرکتی در دستور کار قرار گرفت و تجارب کسب شده در این مورد سبب گردیده است تا پرداختن به این مسأله به گونه­ای بین المللی مطرح و در دستور کار سازمان ملل متحد قرار گیرد. بطوری­که در قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره حقوق افراد دارای معلولیت در مورخ 9دسامبر1975 چنین آمده است: «معلولین حق دارند از امکاناتی برخوردار باشند که بتوانند به طور مستقل در جامعه حضور و زندگی کنند» (برجیان و جغتایی،1385).

تحقیقات و مقالات مختلفی در زمینه وضعیت امکانات و تاسیسات ورزشی جانبازان و معلولین انجام گرفته است. همچنین اکثر تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته است؛ به بررسی میزان مناسب­سازی فضاهای مختلف ورزشی و شهری برای استفاده جانبازان و معلولین به عنوان قشر مهم و خاصی از جامعه پرداخته است. نتایج پژوهش­ها نشان داده­اند، که معیار طراحی اماکن و مجموعه­های ورزشی برای جانبازان و معلولین ضعیف­تر از استانداردها می­باشد(جوادی پور، 1391). در طراحی اماکن و مجموعه­های ورزشی استانداردهای جانبازان و معلولین رعایت نشده است(سهرابی و دیگران،1390). اماکن و فضاهای ورزشی شهر تهران به نسبت زیادی برای استفاده افراد معلول مناسب نبوده و از دسترسی خوبی بویژه برای افراد معلول برخوردار نیستند (محمودی،2010). در شرایط کنونی بحث برابری فرصت­ها، مشارکت و قادرسازی در ابتدای راه خود است(رجالی، 1385). توجه و برنامه­ریزی­های اصولی از سوی کلیه مسئولینی که به نوعی با سازمان­های ورزشی و شهرسازی در ارتباط می­باشند، به سیستم­های جدید شهرسازی و امکانات و تجهیزات ترددی برای افراد با معلولیت پراهمیت می­باشد(لیموچی، 1385). همچنین نتایج پژوهش­ها نشان داد که معلولانی که درجه معلولیت آنان ملایم بوده است و ارتباط با آنان بیشتر بوده، افراد بطور معناداری از رفتار آنان رضایت داشته­اند، بطوری­که با آنان رابطه دوستانه و مناسبی برقرار کرده بودند(میلر، 2009). ابزارهای برنامه­ریزی، راهکاری برای بهبود دسترسی مناسب معلولین به فضاهای شهری می­باشد که معلولین بتوانند به­ درستی در مسائل جامعه مشارکت داشته باشند(ساندرسون،2006). مهم­ترین عامل بازدارنده معلولین از دستیابی به حقوق برابر با دیگران، ناسازگاری محیط ساخته شده با گستره توان جسمی انسان است(نقی زاده طاهریان، 1385).

 

نیاز به ورزش و تاثیر آن بر سلامتی افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می­شود، از این رو فراهم کردن بستر مناسب در زمینه ورزش جهت استفاده معلولین بهترین عامل جذب معلولین در جوامع می­باشد. مسئولین سازمان­های ذیربط در شهرها لازم است با تدوین ضوابط و معیارهای ساختمانی و فنی موجبات شرکت افراد دارای معلولیت­های جسمانی را در فعالیت­های اجتماعی و ورزشی سهل­تر نمایند(رجالی،1385،ص2). یکی از مهم­ترین مشکلات فضاهای شهری کشور، نامناسب بودن فضاهای آن­ها در ارتباط با اشخاص دارای معلولیت می­باشد که این مهم در هر دو مورد کالبدی و رفتاری قابل ملاحظه می­باشد. اولی ناشی از نتایج برنامه­ریزی شهری غیرصحیح و اقدامات عملی شهرسازانه و دومی پیامد اجتماعی ـ فرهنگی ناشی از آن است(اقبالی، 1385،ص1). ایجاد شرایط و امکانات مورد نیاز معلولین و تسهیل و روان­سازی فعالیت­های آنان در جامعه؛ به طوری که نسبت به افراد عادی سهم برابر و مساوی در مشارکت اجتماعی داشته باشند، امکان سهیم بودن آن­ها در تحولات جامعه را فراهم می­کند(حمیدی،1385،ص3). پس با طراحی مناسب فضاهای شهری و مناسب­سازی آن، می­توان با معلولان در تعامل اجتماعی بود. رفع موانع در شهر، می­تواند از اقدامات مهمی باشد که مشارکت هر چه بیشتر معلولان در فعالیت­های اجتماعی و حضور در فضاهای شهری را برای آنان تضمین می­کند (سعید نیا، 1383). با توجه به مباحث فوق می­توان گفت: مناسب­سازی قدم اول برای حضور معلولان در جامعه به خصوص در اماکن ورزشی است. لذا به دلیل نقش بسیار کلیدی و مهم ورزش برای حفظ سلامتی و تحرک و نشاط این قشر از جامعه، تحقیق حاضر برآن است، تا با در نظر داشتن این اقشار خاص جامعه، به بررسی وضعیت مناسب­سازی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز متناسب با شرایط خاصِ جسمانی جانبازان و معلولین بپردازد: 1)آیا نحوه ساخت­و­ساز سالن­ها و اماکن ورزشی شهر تبریز، مناسب برای استفاده جانبازان و معلولین است؟ 2)آیا سالن­های ورزشی شهر تبریز برای استفاده معلولین و جانبازان امکانات مناسبی دارند؟ پاسخ به سوالات فوق هدف اصلی تحقیق حاضر است و انتظار می‌رود، نتایج حاصل در برنامه‌ریزی‌های آتی درباره ورزش جانبازان و معلولین و نیازهای ضروری آنان به فعالیت بدنی و ورزش مورد توجه قرار گیرد.

 

 

1-3 : ضرورت و اهمیت پژوهش

 

اگر ورزش برای همگان به طور جنبی در زندگی روزانه مطرح است به طوری که عدم انجام فعالیت­های ورزشی اختلال چندانی در زندگی روزمره ایجاد نمی­کند، برای معلولین جزئی ضروری و حیاتی از فعالیت­های روزانه تلقی می­شود و در صورت نپرداختن بدان، وقفه و اختلالی در مسیر بهبودی یا حفظ شرایط کنونی بوجود خواهد آمد (نقی زاده طاهریان،1385،ص4). در تحقیقاتی که برای سلامتی افراد انجام شد، مشخص گردید که ورزش یکی از بهترین درمان­های معلولیت است. در پی بروز جنگ تحمیلی و حضور جانبازان سر افراز میهن اسلامی در جامعه، ضرورت ورود این عزیزان به صحنه­های ورزشی جهت حفظ سلامتی و روحیه نشاط در میان آنان احساس گردید (فخرپور،1385،ص3). با توجه به نقش و اهمیت ورزش در توسعه و تقویت قوای جسمانی و روحی­ـ روانی به صورت عام برای کلیه افراد، چه با معلولیت و چه بی معلولیت و نیز اهمیت و ضرورت ورزش به صورت خاص برای افراد با معلولیت در کمک به بهبود وضعیت جسمانی و پیشگیری از وخامت و پیشرفت مشکلات فیزیکی و حرکتی، عارضه­ها و بیماری­های آن­ها، همچنین ایجاد انگیزه و تشویق و امید به زندگی از طریق جذب و حضور آن­ها در میادین ورزشی به عنوان یک امر حیاتی از اهمیت ویژه برخوردار است.(لیموچی، 1385،ص4). از طرف دیگر، نیاز مبرم به توسعه بیش از پیش فعالیت­های ورزشی در سطح کشور و بخصوص اهمیتی که در پیشبرد و تداوم سالم سازی فکر و روان معلولین و جانبازان وجود دارد، لذا برای دستیابی به بهبود عملکرد فضاهای ورزشی، ایجاد ضوابط طراحی جدید برای اماکن ورزشی ضروری است. امروزه متا­سفانه بسیاری از ورزشگاه­ها و مراکز ورزشی کشورمان از نظر ساختمان سازی و معماری برای استفاده معلولین در نظر گرفته نشده است و این روشنگر ناسازگاری و نداشتن تطبیق اصولی آن­ها با وضعیت جسمی معلولان می­باشد (حمیدی،1385،ص3). لذا در ایجاد ورزشگاه­های جدیدالتأسیس مدیریت شهری باید نقشه­های این ساختمان­ها را با معیارهای استاندارد مناسب­سازی محیطی برای معلولین تطبیق دهند و در زمینه ورزشگاه­های قدیمی نیز باید آن­ها را تا جایی که امکان دارد برای استفاده جانبازان و معلولین بهبود و اصلاح کنند و نهایتاً اینکه بازگشت جانبازان و معلولین به عرصه فعالیت و زندگی اجتماعی، نیازمند مناسب­سازی محیط اجتماعی و شهری به ویژه مناسب­سازی ورزشگاه­ها و میادین ورزشی بوده تا از این طریق بتوان شرایط لازم جهت بازگشت جانبازان و معلولین را به جامعه و مشارکت فعال آن­ها را در زندگی اجتماعی فراهم کرد (حمیدی،1385،ص3). با توجه به شمار جمعیت معلول در جهان و کشور ما و اهمیت ایجاد امکانات ورزشی و مناسب­سازی آن برای جانبازان و معلولین ضرورت دارد، تا مطالعات و پژوهش­های زیادی در این خصوص انجام شود؛ تا اطلاعات جامع و مفیدی در اختیار مخاطبان ورزش جانبازان و معلولین قرار گیرد. اثر حاضر فرصت مناسبی است، تا وارد مبحث مناسب­سازی اماکن ورزشی شده و وضعیت مناسب­سازی اماکن ورزشی شهر تبریز را برای استفاده جانبازان و معلولین مورد بررسی قرار دهیم.

 

1-4 : اهداف پژوهش

 

1-4-1 : هدف کلی

 

مطالعه وضعیت مناسب­سازی اماکن ورزشی سرپوشیده شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

 

1-4-2 : اهداف اختصاصی

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی پارکینگ­ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی مسیرهای منتهی به اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان                و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی پله­ها و رمپ اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی درب­ها و ورودی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی تابلوها و علایم راهنمای اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی رختکن و کمد اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی دوش و سرویس بهداشتی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان          و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی نیمکت­ها و جایگاه تماشاگران اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی محل پذیرش و کریدور اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی امکانات ارتباطی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین

 

ـ تعیین وضعیت مناسب­سازی تجهیزات اطفای حریق اماکن ورزشی شهر تبریز برای جانبازان و معلولین

 

1- 5 : سوالات تحقیق:

 

1)آیا مسیرهای منتهی به اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟ 2)آیا درب­های ورودی و خروجی اماکن ورزشی شهر تبریز برای استفاده معلولین و جانبازان وضعیت مناسبی دارند؟

 

3)آیا پارکینگ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟   4)آیا پله و رمپ اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟ 5)آیا تابلوها، علائم راهنما و هشدار دهنده اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

6)آیا محل پذیرش و کریدور اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

7)آیا رختکن و کمد اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

8)آیا جایگاه تماشاگران اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

9) آیا دوش­ها و سرویس بهداشتی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

10) آیا امکانات ارتباطی و تلفن عمومی اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟

 

11) آیا تجهیزات اطفای حریق اماکن و تاسیسات ورزشی شهر تبریز برای استفاده جانبازان و معلولین وضعیت مناسبی دارند؟