مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس از شایعترین بیماریهای سیستم عصبی مرکزی(CNS) است. طی این بیماری غلاف میلین آکسون رشته های عصبی از بین می رود. لذا هدایت جریانهای الکتریکی در مغز ونخاع دچار اختلال شده وعلائم بیماری ام اس ظاهر میشود.محققان این بیماری را یک بیماری مزمن اتوایمیون،التهابی،پیشرونده،غیرواگیردار و ناتوان کننده ی بالغین جوان وفعال میشناسند(10). در اثر این بیماری پلاکها وضایعات التهابی متعددی در بافتهای سفید مغز ونخاع واعصاب چشمی ایجاد می شود. این بافتهای سفید وسخت شده همان غلاف میلین جدا شده است که در مغز، نخاع شوکی و مخچه ایجاد و باعث آسیب دستگاه عصبی می گردد. شدت و عوارض این بیماری بسته به میزان و محل آسیب فرق می_ کند به همین دلیل نشانه های بیماری در افراد متفاوت است و این آسیب باعث علائمی از قبیل عدم تعادل، تلو تلو خوردن، عدم هماهنگی، بی حسی وفلج قسمتهای مختلف بدن، خستگی، اختلالات بینایی(تاری دید و دوبینی)، اختلال در تکلم، ضعف عضلانی، اختلال در بلع غذا، اختلال در دفع مدفوع، اختلال در کنترل مثانه(کنترل ادرار)، درد مزمن وحاد( صورت وکمر)، اختلالات جنسی، اضطزاب وافسردگی دراین  بیماران می شود.(11و8) .دانشمندان هنوز علت واقعی و درمان قطعی این بیماری را پیدا نکرده اند. ولی علتهایی مانند ضعف سیستم ایمنی ، زندگی غیر فعال، عوامل جغرافیایی ومحیطی، عوامل عفونت زا مانند ویروس ها، سوءتغذیه بخصوص کمبود ویتامین های ((B,D، ضعف ژنتیکی، کم آبی، کمبود آنزیم و واکسنها وسموم را از علتهای شایع این بیماری می دانند(12).  مرگ اکثر بیماران در اثر عفونت های ویروسی (عفونتهای ثانویه در ریه ها و مثانه )دیده شده است. از درمانهای قابل استفاده دراین بیماران می توان درمانهای دارویی: اینترفرون بتا(بتا سرون،آوونکس،ربیف)، گلاتیراستات(کوپاکسون)، کورتیکواستروئیدها، آمانتادین مودافیلین، پمولین و.. درمان تغذیه ای:مصرف امگا6، امگا3، اسیدهای چرب اصلی، مصرف ویتامین های  B,Dو درمان های  فیزیکی از قبیل  فیزیوتراپی، ورزش های هوازی، شنا و یوگا را نام برد(12). این بیماری در زنان 3-2 برابر مردان، درسفید پوستان 3برابر سیاهپوستان و در مناطق سردسیر و معتدل بیشتر از مناطق استوایی وگرمسیر دیده شده است.علائم این بیماری بیشتر در بین 45-25 سالگی بروز می کند ولی بصورت نادر در سنین زیر 15 سالگی و بالای  65سالگی هم بروز می کند(12). بهترین وسیله  برای تشخیص این بیماری MRI است ولی از تستهای آزمایشگاهی دیگری مانند پتانسیل برانگیخته وبررسی مایع مغزی نخاعی هم استفاده میشود(12،11،8). 75%این بیماران عمر طبیعی دارند اما طولانی ترین عمر برای این بیماران 25سال وکوتاه ترین عمر برای زنان 7سال و برای مردان 11سال گزارش شده است(11). این بیماری موروثی نسیت ولی چنانچه سابقه بیماری واستعداد خانوادگی در این بیماری وجود داشته باشد بروز این بیماری را درخویشاوندان نزدیک دو چندان می کند(8). مطالعات نشان داده اند که یکی از شایعترین مناطق در گیری در این بیماری مخچه میباشد که باعث بروز اختلال حرکتی، تعادل و کاهش کنترل راستای قامت میشود و به تبع این اختلالات، کیفیت زندگی مستقل این بیماران کاهش می یابد(13). تعادل وکنترل راستای قامت مهارت حرکتی پیچیده ایست که پویایی قامت بدن را در جلوگیری از زمین خوردن توصیف می کند(14). کنترل قامت و تعادل به عنوان یکی از مفاهیم بحث برانگیز سیستم حسی _حرکتی است.کنترل راستای قامت وتعادل از سه جنبه قابل بررسی است؛ جنبه فیزیولوژیکی و بیومکانیکی به ترتیب سطوح مختلف مکانیزمهای کنترل تعادل وتوانایی حفظ وبرگشت مرکز ثقل در محدوده ی پایداری بدون افتادن را مد نظر قرار می دهند، از منظر عملکردی تعادل در سه حوزه ایستا، پویا و نیمه پویا تقسیم شده است(9). راستای قامت خوب در گرو عملکرد موثر ساختارهای عضلانی، استخوانی و مفصلی است(5). کنترل تعادل نیازمند تولید و هماهنگی نیروهایی است تا حرکات موثر جهت کنترل راستای قامت در فضا ایجاد شود.سیستم اعصاب مرکزی در حالت ایستاده ساکن و ایستاده هنگام بهم خوردن تعادل ،به طرق مختلف باعث تولید ،هماهنگی وتنظیم این نیروها میگردد.دو عامل اصلی ایجاد تعادل در وضعیت ایستاده وجود دارد:اولین عامل راستای قرار گیری اجزای بدن نسبت به یکدیگر که  باعث حفظ تعادل با کمترین مصرف انرژی می شود و تاثیر جاذبه را کاهش می دهد. دومین عامل تون عضلانی است که از بهم خوردن تعادل وزمین خوردن در اثر کشش جاذبه جلوگیری می کند .سه عامل مهم در تون عضلانی: سفتی ذاتی خود عضلات، تون عضلانی زمینه ای موجود در عضلات نرمال، تون پاسچرال(فعالیت عضلات ضد جاذبه) (9). با توجه به نقش  ثبات تنه(توانایی نگهداشتن تنه بصورت ثابت در هنگام حرکت یک عضو بدن)که همان ثبات مرکزی بدن نامیده می شود در ایستایی بدن واطمینان از تعادل بدن در هنگام حرکت اندامها تقویت عضلات اصلی درگیر در این ثبات (عضلات عرضی شکم، مولتی فیدوس وکف لگنی) باعث حفظ بیشتر تعادل و ثبات تنه در فعالیتهای روزمره میگرد(15).  وهمچنین نقش تمرینات یوگا درحفظ نیروی عضلانی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات، افزایش انعطاف پذیری وبهبود تعادل حفظ نرمی مفاصل و بهبود میدان حرکتی آنها، تسهیل جریان خون و جریان های عصبی در بدن، جلوگیری از نشانه های ثانوی ام. اس مانند: لاغر شدن، تحلیل رفتن عضلات و انقباض آنها،  تقویت سیستم ایمنی بدن ،کمک به کنترل وزن و با توجه به گسترش روز افزون بیماری ام اس در جهان و ایران، به علت کاهش تعادل وکنترل راستای قامت، ضعف عضلات عمقی تنه (عرضی شکم،مایل داخلی مایل خارجی،مالتی فیدوس وکف لگنی) در کاهش ثبات تنه و توانایی عملکردی بدن و نبود درمان قطعی، این بیماران در انجام فعالیتهای روزمره خود دچار مشکلات و محدودیتهای زیادی هستند(17،16،10). از آنجاکه تمرین درمانی یک روش کم هزینه و موثر در کاهش اختلالات عملکردی افراد مبتلا به ام اس می باشد، افزایش توانایی های عملکردی موجب انجام بهتر فعالیتهای روزمره آنان می شود که این مسئله از نظر روحی روانی روی این افراد بسیار موثر وکمک کننده است(18،13). با توجه به اندک بودن تحقیقاتی در زمینه تمرینات ثبات مرکزی ویوگا و نقش این تمرینات در افزایش تعادل و راستای قامت در افراد مبتلا به ام اس، محقق به دنبال این سوال است که آیا تمرینات ثبات مرکزی و یوگا می تواند موجب بهبود تعادل و ناهنجاری قامت در افراد مبتلا به ام اس شود یا نه؟

 

 

 

 

1-3اهمیت وضرورت تحقیق  

 

 

به موازات رشد و گسترش این بیماری در جهان وایران و با توجه به اینکه زنان بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند (72درصد زنان و28 درصد مردان)، اهمیت تشخیص و پیشگیری مشکلات این بیماران برای ارتقا و بهبود کیفیت زندگی مستقل بیشتر نمایان میشود. از نظر اجتماعی، اقتصادی و پیشرفت جامعه مثمر ثمر بودن و مولد بودن این افراد اهمیت اساسی دارد . ازانجا که این بیماری یک بیماری بشدت ناتوان کننده و درگیر کننده مغز و نخاع شوکی و مخچه ایست وباعث از بین رفتن میلین این بافتها می شود که درنتیجه آن فقدان هدایت نرمال پیامهای عصبی در سیستم اعصاب مرکزی را خواهیم داشت (13،10). پیامد این اختلال ایجاد مشکلات خاصی دراندامهای بدن از جمله اختلالات تعادلی وحرکتی، ضعف عضلانی و خستگی و اسپاسم و اختلالات حسی و بینایی وغیره است(23). این علائم باعث اثر گذاشتن بر زندگی فردی و اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی مستقل آنان میشود .طبق تحقیقات انجام شده توسط مورتون و  باستین( به نقل از Darcyو همکاران)  نشان داده اند راه رفتن غیر طبیعی با اختلال تعادلی مرتبط است و کنترل تعادل و راه رفتن که توسط مخچه صورت میگیرد وابسته به یکدیگرند و این دو را نمی توان از هم جدا درنظر گرفت .لذا با توجه به شایع ترین منطقه درگیری این بیماری یعنی مخچه و افزایش مشکلات تعادلی و کنترلی قامت باعث تغییر کیفیت زندگی و بالا رفتن هزینه های نگهداری آنها (250هزار تومان تا یک میلیون) میشود(10). درضمن عوارض جسما نی روانی، اجتماعی، اقتصادی و مرگ را نیز موجب میشود که با توجه به این عوامل اهمیت حفظ و نگهداری آنها در کنار مطالعات پزشکی، بیو مکانیکی و روانی حرکتی بررسی و تشخیص عوامل موثر بر تغییرات زندگی به منظور افزایش تعادل و کنترل راستای قامت یکی از موضوعات مهم و ضروری است. امروزه تمرین درمانی یکی از روشهای کم هزینه و موثر درمانی درکاهش اختلالات عملکردی در افراد مبتلا به ام اس میباشد(13).  همچنین در مطالعه اسمدال و همکاران،فولک و همکاران،دبولتو همکاران ، نشان داده شده که تمرین درمانی باعث بهبود تعادل در بیماران مبتلا به ام اس میگردد(26،25،24). درمورد اثر بخشی تمرینات ثبات مرکزی و یوگا برروی تعادل، انعطاف پذیری،کاهش اسپاسم و کنترل قامت گزارشات متفاوتی وجود دارد وباتوجه به اینکه تحقیقات کمی برروی این افراد دراین زمینه انجام شده است

 

محقق سعی خواهد کرد تا میزان تاثیرگزاری تمرینات ثبات مرکزی و یوگا را بر تعادل و راستای قامت افراد مولتیپل اسکلروزیسی که دارای مشکلات تعادلی هستند مورد مطالعه قراردهد. و با فرض تاثیر گذاری این تمرینات بر تعادل وراستای قامت و با توجه به اینکه این تمرینات به راحتی در هر مکانی قابل اجراست و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد،که این،جنبه کاربردی این تحقیق می باشد(22،15). این تحقیق طراحی شده است.

 

 

1-4اهداف تحقیق

 

 

1-4- 1هدف کلی:

 

 

 

 

بررسی تاثیر تمرینات یوگا و ثبات مرکزی بر تعادل و وضعیت قامت زنان مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس.

 

 

1-4-2 اهداف ویژه :

 

 

1.بررسی تاثیر تمرینات یوگا بر تعادل بیماران مولتیپل اسکلروزیس.

 

 

2.بررسی تاثیر تمرینات یوگا بر ناهنجاری قامتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس.

 

 

3.بررسی تاثیر تمرینات ثبات مرکزی برتعادل بیماران مولتیپل اسکلروزیس.

 

 

4.بررسی تاثیر تمرینات  ثبات مرکزی برناهنجاری قامتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس.

 

 

 

1-5 فرضیه های تحقیق :

 

 

1.تمرینات یوگا بر تعادل بیماران مولتیپل اسکلروزیس تاثیر معنادار دارد.

 

 

2.تمرینات یوگا بر ناهنجاری قامتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس تاثیر معنادار دارد.

 

 

3.تمرینات ثبات مرکزی بر تعادل بیماران مولتیپل اسکلروزیس تاثیر معنادار دارد.

 

 

4.تمرینات ثبات مرکزی بر ناهنجاری قامتی بیماران مولتیپل اسکلروزیس تاثیر معنادار دارد.

 

 

 

1-6 – قلمرو تحقیق:

 

 

1.آزمودنی ها زن و به صورت تصادفی هدفمند انتخاب شده اند.

 

 

2.دامنه سنی آزمودنی ها بین 25تا45سال است.

 

 

3.هیچ یک از بیماران سابقه بیماری قلبی، کبدی، کلیوی، ریوی ،دیابت، تیروئید و بیماریهای روماتیسمی و نقرس را نداشتند.

 

 

4. بیماران از 3ماه قبل هم هیچگونه فعالیت ورزشی انجام نداده بودند.

 

5.بیماران در دوره بهبودی بیماری بودند.

 

 

 

1-7 محدودیت های تحقیق

 

 

1.وضعیت روحی آزمودنی ها قابل کنترل نبود.

 

 

2.میزان استراحت آزمودنی ها قابل کنترل نبود.

 

 

3. تغذیه آزمودنی ها یکسان نبود.

 

 

1-8-تعریف واژه ها واصطلاحات (واژه نامه )

 

 

1-8-1 تعادل:

 

 

تعریف نظری: تعادل وضعیتی است که میل به جابجایی مرکز ثقل در محدوده سطح اتکا در حد مطلوب را توصیف می کند(7).

 

 

1-8-1 تعادل ایستا:

 

 

حفظ یک وضعیت با کمترین جابجایی(27).

 

 

1-8-2 تعادل پویا:

 

 

تعادل پویا به عنوان حفظ مرکز ثقل بدن در محدوده سطح اتکا یا حفظ تکیه گاه با ثبات در حالیکه فعالیتی انجام می شود(27).

 

 

تعریف عملیاتی: نمره ای است که بیماران از تست تعادلی برگ کسب می کنند.

 

 

1-8-3 راستای قامت :

 

 

تعریف نظری: طرز قرار گرفتن اجزای بدن نسبت به یکدیگر را راستای قامت می گویند، که درحالت ایستاده صحیح خط عمود ثقل از نقاط زیر عبور میکند:

 

 

زائده ماستوئید؛

 

 

نقطه ای درست در مقابل مفاصل شانه؛

 

 

مفاصل هیپ یا درست پشت آن؛

 

 

نقطه ای درست در مقابل مرکز مفصل زانو؛

 

 

نقطه ای درست در مقابل مفصل مچ پا؛

 

 

راستای صحیح در حالت ایستاده باعث حفظ تعادل با مصرف حداقل انرژی درون می شود(28).

 

 

تعریف عملیاتی: که در این پژوهش راستای قامت به وسیله دستگاه فورمتریک دایرز آلمان سنجیده می شود.

 

 

1-8-4 تمرینات ثبات مرکزی:

 

 

تعریف نظری: مجموعه تمریناتی هستند که با هدف بازآموزی عضلات اصلی ثبات دهنده ستون فقرات ولگن به منظور حفظ ثبات عملکردی در طی فعالیت های عملکردی معرفی شده اند.

 

 

تعریف عملیاتی: در تحقیق حاضر منظور از تمرینات اختصاصی ثبات دهنده ستون فقرات بازآموزی حس عمقی ناحیه کمری لگنی، مانور تو دادن شکم همراه با انقباض عضله مالتی فیدوس وسپس با حفظ مانور ثبات دهنده مذکور استفاده از ثبات داینامیک بدست آمده در وضعیت های مختلف است(29).که این تمرینات 2بار در هفته و به مدت 8 هفته انجام شده است.

توجه یکی از مهم­ترین محدودیت­های اثرگذار بر یادگیری و اجرای انسان است که کانونی کردن آن روشی برای افزایش بازدهی و یادگیری است. کانونی کردن توجه به این اشاره دارد که فرد، در موقعیت اجرا توجه خود را چگونه و به چه جایی متمرکز کند؛ در واقع نظم بخشیدن به منابع موجود برای معطوف کردن آن به منابع اطلاعاتی خاص است (مگیل، 1380). پرسش مهمی که در ارتباط با موضوع آموزش وجود دارد، این است که توجه هشیار یادگیرنده هنگام اجرای مهارت باید به کجا معطوف شود؟ مطالعاتی که در حوزه کانون توجه بر یادگیری مهارت­ها انجام گرفته­اند، نتایج متناقضی را در یافته­ها نشان داده است. با نگاهی بر تئوری­ها و فرضیات این ناهم­خوانی بیشتر آشکار می­شود.

 

اکثر تحقیقات برتری کانون توجه بیرونی (آثار حرکت در محیط) را بر عملکرد و یادگیری مهارت حرکتی نشان داده­اند. تبیین آثار یادگیری کانون توجه بیرونی با توجه به دیدگاه ادراک-عمل، در نظریه کدگذاری مشترک پرینز (1997) و فرضیه اثر-عمل او برای اولین بار مطرح شد. پس از آن ولف و ویگلت (1997) نشان دادند آموزش­هایی که در حین یادگیری حرکت در شبیه­ساز اسکی، یادگیرنده را به معطوف کردن تمرکز بر حرکات بدنش وادار کرد (تمرکز درونی) موجب عملکرد ضعیف­تر آن­ها در مقایسه با افرادی شد که هیچ گونه آموزشی ندیده بودند.

 

برای توضیح مزیت­های تمرکز توجه بیرونی ولف، مک نوین وشی (2001)، و مک نوین، شی و ولف (2003)، فرضیه عمل محدود شده را ارائه دادند که به طور ویژه­ای چگونگی تاثیرگذاری تمرکز توجه بیرونی را در مقابل درونی نشان می­هد. تبیین اصلی فرضیه آن­ها برای اتخاذ کانون تمرکز بیرونی نسبت به درونی توسعه خودکاری بیشتر در کنترل حرکات است. بر اساس این دیدگاه زمانی که افراد روی حرکات بدن خود تمرکز می­کنند (یعنی تمرکز درونی را انتخاب می­کنند) تمایل دارند به طور آگاهانه در فرایندهای کنترلی که هماهنگی حرکات را تنظیم می­کند، مداخله نمایند. این امر موجب کنترل هشیارانه حرکات می­شود و به فرایند­های خودکار که می­توانند حرکات را موثرتر کنترل کنند لطمه می­زند. به عکس تمرکز توجه روی پیامد حرکت (تمرکز بیرونی) باعث ارتقای نوعی کنترل خودکار می­شود که این نوع پردازش خودکار، فرایندهای غیرآگاهانه، سریع و بازتابی کنترل حرکات را در پی دارد و باعث نتیجه مطلوبی می­شود (ولف، 2007).

 

از سوی دیگر برخلاف نتایج این پژوهش­ها و نظریه­ها برخی تحقیقات نیز تفاوت معنی­داری بین اتخاذ کانون توجه بیرونی و درونی در یادگیری مهارت­های مختلف مثل ضربه گلف، دریبل فوتبال و یادگیری پرتاب قلاب ماهیگیری یافت نکرده­اند (بیلوک و همکاران، 2002 ؛ هارتمن و همکاران، 2002؛ بیلوک و همکاران، 2004). برای مثال بیلوک و همکاران (2002) مشاهده کردند که بازیکنان باتجربه فوتبال تکلیف دریبل را زمانی که به اثرات حرکت (تمرکز بیرونی) توجه می­کردند بهتر انجام دادند درحالی که بازیکنان مبتدی با تمرکز روی حرکات پایشان عملکرد بهتری به نمایش گذاشتند؛ بنابراین فرضیه اختلال در خودکاری مهارتبیان می­کند که کانون توجه درونی زمانی مشکل­آفرین می­شود و با فرایندهای خودکار تداخل پیدا می­کند که افراد به سطوح بالای مهارت رسیده باشند بنابراین برای افراد مبتدی کانون توجه درونی مناسب­تر است.

 

همچنین طبق فرضیه کیت و همکاران (2014) اثرات کانون توجه بیرونی بر عملکرد قوی­تر است و یادگیری را کمتر بهبود می­بخشد. حجازی دینان وهمکاران نیز (1390) نشان دادند تفاوت معنی داری بین دو گروه کانون توجه درونی و بیرونی در دقت وسینماتیک پرتاب دارت وجود نداشت شجاعی (1390)، نشان داد که RT وضعیت پیش نشانه با کانون توجه درونی به طور معناداری کمتر از دو گروه دیگر بود. سلاجقه و همکاران (1393) نشان دادند تفاوت دو گروه تجربی کانون توجه به صورت خودگفتاری با گروه کنترل معنا دار بود اما تفاوت بین دو نوع کانون توجه درونی و بیرونی به صورت خودگفتاری در مهارت پاس سینه بسکتبال معنادار نبود. این تحقیقات یک چالش روانشناختی را ارائه می­دهد زیرا هیچ شواهد قطعی مبنی بر اینکه فرد تحت آزمایش دقیقا دستورات را دنبال کرده باشد وجود ندارد.

 

با در نظر گرفتن این دوگانگی­ها در حوزه کانون توجه، از دیگر منابع دخیل در فرایند پردازش اطلاعات سبک­های شناختی افراد است. ویتکین و همکاران (1971) متوجه تفاوت افراد در زمینه موقعیت­های دیداری یک مسئله شدند و آزمون گروهی اشکال نهفته را طراحی کردند بر اساس نظریه تمایز روانشناختی ویتکین، افراد در پاسخ به طرح­های ادراکی ، به دو دسته مستقل از زمینه و وابسته به زمینه  تقسیم می­شوند.

 

افراد مستقل از زمینه بین خود و غیر خود تمایز بیشتری قائل­اند، درک بدنی واضح­تری دارند و زمینه برای آن­ها یا تاثیر ندارد یا تاثیر آن بسیار کم است؛ همچنین بدون تاثیرپذیری از محیط اطراف، اطلاعات را پردازش می­کنند و تمایل بیشتری به استفاده از منابع درونی دارند؛ درحالی که افراد وابسته به زمینه در تمایز خود از غیر خود، آنها را تابع سازمان یافتگی­های بیرونی می­سازد. این افراد در پردازش اطلاعات از محیط پیرامون خود سود می­جویند و در قضاوت­های ادراکی به اطلاعات کلی توجه دارند و در نتیجه به زمینه وابسته­ترند (ویتکین، 1979). پالادینو و همکاران (1997) سبک­های شناختی را شیوه­های تخصصی پردازش اطلاعات در افراد می­دانند.

 

به علاوه تشخیص داده شده که یادگیری مهارت حرکتی به وسیله یک فرایند در چند مرحله اتفاق می­افتد. برای مثال مدل کلاسیک فیتز و پوسنر (1967) یادگیری حرکتی را در سه فاز توصیف می­کند: شناختی، تداعی و خودکاری؛ همچنین دستورالعمل­های اولیه ارائه شده در مرحله اکتساب، طبق مدل جنتایل (1972) درک اینکه چه انجام شود تا یک ایده عمومی از الگوی حرکتی لازم شکل بگیرد را ممکن می

 سازد؛ با توجه به نظریه­های ذکر شده درمی­یابیم که یاگیرندگان در مراحل اولیه یادگیری دارای درجه بالایی از فعالیت شناختی هستند بنابراین سبک شناختی یک فرد به شکل قابل ملاحظه­ای بر شیوه پردازش اطلاعات وی اثر می­گذارد به طوری که هر فرد متناسب با سبک شناختی خود مطالب را اخذ می­کند (حسینی، 1390).

 

با وجود ابهاماتی که در خصوص اثر نوع کانون توجه وجود دارد و با توجه به اینکه به طور منطقی رجحان شناختی افراد در پردازش اطلاعات متفاوت است ، مطالعه حاضر بر آن است تا اثر دستورالعمل­های کانون توجه درونی و بیرونی را در عملکرد، یادگیری و انقال افراد با سبک­های شناختی مستقل از زمینه و وابسته به زمینه، در مهارت حرکتی پرتاب دارت مقایسه و ارزیابی کند. به عبارت دیگر سوال این است که هریک از دو سبک مستقل از زمینه و وابسته به زمینه با چه نوع دستورالعمل کانون توجهی یادگیری بهتری خواهند داشت؟

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

وجود تنوع در میان پدیده­های عالم یکی از واقعیت­های مهم هستی است و انسان­ها نیز جزئی از موجودات عالم می­باشند، ضمن اینکه تشابهات زیادی با هم دارند تفاوت­هایی نیز به لحاظ توانایی­های ذهنی، واکنش­های عاطفی، سبک شناخی و سرعت یادگیری و علاقه و انگیزش به انجام فعالیت­ها دارند. استقلال/وابستگی به زمینه یکی از مهم­ترین سبک­های شناختی است و به عنوان صفتی شخصیتی در نظر گرفته می­شود. استقلال یا وابستگی به زمینه می­تواند بر تعداد زیادی از حیطه­ها مانند حیطه­های ورزشی تاثیر بگذارد.

 

در طراحی و ارائه آموزش، اغلب این فرضیه مطرح است که همه یادگیرندگان به شیوه یکسان وشبیه به هم یاد می­گیرند. حاکمیت چنین دیدگاهی بر آموزش و یادگیری وجود موضوع مهم تفاوت در سبک­های شناختی را نادیده می­گیرد. این سبک­­ها عادات یا رفتارهای ذهنی منظمی هستند که به راه حل مسئله ، پردازش اطلاعات یا نقشه­های ذهنی می­پردازند؛ و توانایی بالقوه دائمی هستند که از فردی به فرد دیگر متغیراند و ممکن است بر یادگیری، بخصوص بر نحوه عملکرد فرد تاثیر بگذارند (رایدینگ، 1997). به دلیل اهمیت این مسئله پژوهشگران تلاش­های زیادی را برای درک تاثیرات آن بر یادگیری و رفتار انجام داده­اند.

 

تحقیقات نشان می­دهد که اگر سبک آموزشی و سبک یادگیری، با هم هماهنگ باشند، یادگیرنده­ها به طور موثرتری قادر به پردازش اطلاعات هستند در نتیجه یادگیری بهتر و بیشتری خواهند داشت (برونر و هیل، 1999). از این­رو سازگار کردن مواد آموزشی برای برآورده کردن نیاز­های گوناگون یادگیری فراگیرندگان ضرورت دارد. این امر مستلزم آن است که سبک­های شناختی را شناسایی کرده و بدانیم که برای هر سبک چه نوع دستورالعملی مورد نیاز است. بنابراین شایسته است با در نظر گرفتن سبک­های شناختی فراگیرندگان، در شناسایی ویژگی­های آن­ها در پردازش اطلاعات، به یادگیری هر چه بهتر آنان کمک شود.

 

به عبارت دیگر اگر در فرایند یادگیری به توان سبک­های شناختی افراد توجه شود و فرایند یادگیری را مطابق با آن تطبیق داد تجربه موفقیت بیشتر شده و فرد از یادگیری خود احساس رضایت خواهد کرد. بنابراین پژوهش حاضر در­صدد است اثر کانون توجه بیرونی و درونی را بر اساس رویکرد سبک­های شناختی استقلال/وابستگی به زمینه بررسی کند. نتایج این پژوهش احتمالا می­تواند بین دو فاکتور مهم یادگیری یعنی سبک ترجیحی پردازش اطلاعات افراد (استفاده از منابع بیرونی در مقابل منابع درونی) و جهت­دهی مناسب کانون توجه آن­ها ارتباط برقرار کند و شکاف موجود در زمینه اثربخشی کانون توجه درونی یا بیرونی را پر کند. این موضوع می­تواند به تسهیل فرایند یادگیری و کم کردن زمان و هزینه کمک کند.

 

1-4- اهداف

 

1. بررسی اثر دستورالعمل کانون توجه درونی و بیرونی در افراد مستقل/وابسته به زمینه بر اجرای مهارت پرتاب دارت

 

1. بررسی اثر دستورالعمل کانون توجه درونی و بیرونی در افراد مستقل/وابسته به زمینه بر یادداری مهارت پرتاب دارت

 

1. بررسی اثر دستورالعمل کانون توجه درونی و بیرونی در افراد مستقل/وابسته به زمینه بر انتقال مهارت پرتاب دارت

 

1-5- فرضیه ها

 

1. اختلاف معناداری در نتایج پس­آزمون گروه­های مستقل از زمینه و وابسته به زمینه با دستورالعمل­ کانون توجه درونی و بیرونی وجود دارد.

 

1. اختلاف معناداری در نتایج آزمون یادداری گروه­های مستقل از زمینه و وابسته به زمینه با دستورالعمل­ کانون توجه درونی و بیرونی وجود دارد.

 

1. اختلاف معناداری در نتایج آزمون انتقال گروه­های مستقل از زمینه و وابسته به زمینه با دستورالعمل­ کانون توجه درونی و بیرونی وجود دارد.

 

1-6- پیش فرض های تحقیق

 

1. شرکت­کنندگان در شرایط نسبتا یکسان تمرین کردند.

 

1. شرکت­کنندگان در هنگام اجرای تکلیف تمام سعی خود را بکار گرفتند.

 

1. شرکت­کنندگان به پرسشنامه اطلاعات شخصی خود صادقانه جواب دادند.

 

1. تعداد و موقعیت نمونه نماینده خوبی برای جامعه است و ویژگی­های جامعه را به خوبی معرفی می­کند.

 

1-7- متغیرهای تحقیق

 

متغیرهای این تحقیق عبارتند از

 

متغیر مستقل:

 

متغیر­های مستقل پژوهش حاضر کانون توجه و سبک­های شناختی می­باشد.

 

متغیر وابسته:

 

متغیرهای وابسته این تحقیق اکتساب، یادداری و انتقال مهارت پرتاب دارت می­باشد.

فصل حاضر، مبانی نظری و پیشینه تحقیق را شامل می­شود. در این فصل، ابتدا به مباحث نظری مرتبط با موضوع تحقیق پرداخته و سپس تحقیقات انجام شده در این زمینه ارائه می­شوند.

 

 

2-2. مبانی نظری

 

 

2-2-1. وضعیت بدنی

 

 

بر اساس تعریف کمیته پوسچر آکادمی جراحی اورتوپدی امریکا در سال 1974، حالتی از تعادل اسکلتی­عضلانی است که صرف نظر از وضعیت قرارگیری بدن (مثل خوابیده، نشسته، ایستاده)، در هنگام کار و استراحت از ساختارهای حمایت کننده، در مقابل آسیب یا ناهنجاری پیش­رونده محافظت می­نماید (وگن، 2005). در چنین شرایطی، انرژی مصرفی عضلات برای حفظ راستای صحیح بدن کاهش خواهد یافت (لوینجی و نورکین، 2011)، بنابراین، در یک وضعیت مطلوب، کمترین میزان استرس بر روی ساختارهای حمایت کننده بدن دارد و بیشترین کارایی مشاهده می­شود.

 

 

در مقابل، وضعیت بدنی نامطلوب یا ضعیف، آرایش نسبی نامناسب مفاصل و قسمت­های مختلف بدن در ارتباط با یکدیگر است به­طوری که

 سبب افزایش استرس و استرین بر ساختارهای حمایتی بدن، تغییر عملکرد عضلات و طول استراحت آن­ها و همچنین کاهش کارایی تعادل بر روی سطح اتکا می­شود (کندال و همکاران، 2005؛ هال و همکاران، 2011). در واقع، بروز انحرافات قابل ملاحظه در وضعیت بدنی می­تواند در بلند مدت سبب بروز سازگاری­های منفی گسترده­ای در مفاصل و بافت­های  نرم گردد که از آن جمله می­توان به کوتاهی و سفتی عضلات در سمت آگونیست و طویل شدگی و ضعف آن­ها در سمت آنتاگونیست اشاره کرد که این مسئله می­تواند بر وضعیت بدنی افراد مبتلا تاثیرگذار بوده و سبب بروز ناهنجاری­های مختلف وضعیتی از جمله زانوی پرانتزی گردد (کندال و همکاران، 2005).

 

 

2-2-2. زانو

 

 

2-2-2-1. آناتومی مفصل زانو

 

 

مفصل زانو، یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مفاصل بدن و یک مفصل سینوویال از نوع محوری است. انتهای تحتانی ران به همراه کندیل هایش و حفره‌ی عمیق بین آن‌ها با سطح فوقانی و صاف درشت­نی مفصل می‌گردد (پریم کومار، 2004). مفصل زانو در واقع از سه مفصل تشکیل شده است که همگی توسط یک کپسول مفصلی منفرد احاطه شده‌اند:

 

 

1. قسمت تیبیوفمورال داخلی (مفصل بین کندیل داخلی محدب ران و کندیل مقعر درشت­نی و منیسک بین آن‌ها)

 

1. قسمت تیبیوفمورال خارجی (مفصل بین کندیل خارجی محدب ران و کندیل مقعر درشت­نی و منیسک بین آن‌ها)

 

1. قسمت پتلافمورال (مفصل بین کشکک و بخش قدامی ران) (ریس و همکاران، 2002).

 

 

سطوح مفصلی استخوان درشت­نی توسط دو دیسک فیبری-غضروفی نیم هلالی (منیسک داخلی و خارجی) که روی درشت­نی قرار می‌گیرند، عمیق می‌شوند. بعلاوه، این دو منیسک به عنوان یک جذب کننده نیرو عمل کرده و استرس وارد بر مفصل را در سطح وسیع‌تری پخش می‌نمایند. همچنین، به لغزندگی سطوح مفصلی و کاهش اصطکاک کمک می‌نمایند. استخوان نازک­نی با ران مفصل نمی‌شود و تنها با سطح خارجی درشت­نی تماس دارد (پریم کومار، 2004).

 

 

استخوان کشکک یک استخوان کنجدی است که به وسیله تاندون عضله چهار سر احاطه شده است  و از طریق لیگامنت کشککی  به برجستگی درشت نئی متصل می شود (فلوید، 2007). موقعیت قرار گیری استخوان کشکک طوری است که مانند یک قرقره عمل می کند و از طریق افزایش بازوی اهرم عضله چهار­سر باعث افزایش 33 تا 50 درصدی گشتاور عضله چهار سر می شود (اوتینگ و همکاران، 2005).

 

 

لیگامنت ها موجب استحکام استاتیکی و انقباض عضلات چهار سر و عضلات خلفی ران موجب استحکام دینامیکی مفصل زانو می شوند. لیگامنت های متقاطع لیگامنت های بسیار قوی هستند که در داخل کپسول مفصلی و خارج  از حفره سینوویال قرار دارند. رباط متقاطع قدامی از رباط متقاطع خلفی ضعیف تر است (نیومن، 2002).

 

 

مینیسک­ها صفحاتی از جنس فیبرو کارتیلاژ هستند که روی سطوح مفصلی درشت نی قرار دارند. مینیسک هلالی شکل است و مانند یک ضربه گیر عمل می­کند. مینیسک­ها به صفحات داخلی و خارجی درشت نی متصل شده، حفره درشت نی را عمیق­تر کرده و در نتیجه موجب افزایش استحکام و پایداری مفصل زانو می­شود. مینیسک­های داخلی و خارجی زانو به ترتیب بین سطح مفصلی استخوان درشت نی و لقمه داخلی و خارجی استخوان ران قرار می­گیرند (فلوید، 2007).

 

 

2-2-2-2. عضلات زانو

 

 

به طور کلی چهار دسته عضله، در اطراف مفصل زانو داریم :

 

 

1. عضلاتی که زانو را خم می‌کنند (Flexor): عضله همسترینگ (شامل نیم غشایی، نیم وتری و دو سر رانی) (شکل 2-1).

­ی پژوهشی

 

پریدن بالاتر همیشه یکی از آرزوهای بشر بوده است. در بسیاری از ورزش­ها ، پرش در جهات مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. در اکثر بازی­های توپی (والیبال، فوتبال، هندبال، بسکتبال) و برخی بازی­های غیر توپی (ورزش­های رزمی، ژیمناستیک، و شیرجه) که در برگیرنده­ی انقباض­های برون­گرا و درون­گرا هستند و بعد از هر انقباض برون­گرا، یک انقباض درون­گرا در عضلات درگیر حرکت به وجود می­آید، توانایی پرش جفت پا نقش تعیین کننده­ای دارد (1). پریدن در اجرای بسیاری از مهارت­های ورزشی از جمله پرش ارتفاع، ریباند و سد کردن در بسکتبال و اسپک زدن و دفاع در والیبال حیاتی است. هماهنگی حرکت و سرعت انتقال نیرو توسط مفاصل و عضلات مچ پا، زانو و ران مهمترین مشخصه­های اجرای پرش عمودی هستند (46).

 

امروزه والیبال به یکی از مهمترین و گسترده­ترین ورزش­ها در جهان تبدیل شده است و حضور در این ورزش به مهارت­های جسمانی و اجرا نیاز دارد که اغلب به توانایی­های فردی در پرش و فرود بستگی دارد. برای مثال، طبق تحلیل انجام شده از بازی والیبالیست­های زن، هر بازیکن در هر گیم از بازی به طور میانگین 22 پرش انجام می­دهد. این پرش­ها به انواع پرش­های تک پا با پای راست و یا چپ و پرش به صورت جفت پا تقسیم می­شوند. در پژوهش فوق، گزارش شده است که 84 درصد پرش­های حمله­ای به صورت جفت پا و 16 درصد بقیه به صورت تک پا انجام شده است. همچنین حدود 44 درصد پرش­های دفاعی به صورت جفت پا و بقیه به صورت تک پا انجام شد (87). در والیبال، پریدن یک حرکت انفجاری است که در آن دو عامل قدرت و سرعت عضلات درگیر؛ و تکنیک پرش مناسب ایفای نقش می­کنند. در این میان تکنیک پرش نسبت به قدرت و سرعت از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکنیک صحیح پریدن دارای دو بخش اساسی است: 1) حرکت­های پیش از پرش و 2) حرکات حین پرش. تحقیقات نشان داده است که پرش به همراه پیش پرش بهتر از پرش درجاست (66).

 

پرش عمودی یکی از مهارت­های ضروری برای موفقیت اجرای ورزشکار در انجام پاس پرشی، سرویس پرشی، دفاع و اسپک والیبالیست­ها می­باشد که موفقیت ورزشکار فقط در زیاد پریدن نیست بلکه رسیدن به حداکثر ارتفاع پرش در کوتاه­ترین زمان ملاک است. یک مسابقه­ی والیبال تا 5 ست بازی می­شود یعنی یک مسابقه حدود 90 دقیقه طول می­کشد که در این زمان یک بازیکن حدود 250 تا 300 حرکت انفجاری را توسط عضلات پا اجرا می­کند (43). بنابراین برای افزایش میزان پرش عمودی تلاش­های بسیاری انجام شده و در این راستا روش­های تمرینی زیادی ابداع شده است که یکی از آنها تمرینات پلایومتریک است. تمرینات پلایومتریک به عنوان روشی برای بهبود توان انفجاری شناخته شده است (10). پلایومتریک نوعی تمرین جسمانی است که با هدف ویژه ورزشی برای افزایش توان یا قدرت انفجاری انجام می­شود و ورزشکار را قادر می­سازد حداکثر قدرت را در حداقل زمان بکار گیرد. برخلاف گذشتگان، از این نوع تمرین نباید انتظارات غیرمعقول داشت. پلایومتریک به ورزشکار نیروی خارق العاده نمی­دهد ولی قدرت انفجاری عضلات را تقویت می­کند (32). تمرینات پلایومتریک آن دسته از فعالیت­هایی هستند که به عضله اجازه می­دهند تا در کوتاه­ترین زمان ممکن به حداکثر نیروی انفجاری دست یابد. از نظر اجرایی حرکت پلایومتریک شامل یک حرکت سریع و قدرتمند با استفاده از پیش پرش یا کشش قبل از حرکت است که با استفاده از نیروی رفلکسی-کششی اجرا می­شود. هدف تمرینات پلایومتریک افزایش توان حرکات اجرا شده با استفاده از اجزای الاستیک طبیعی عضله (تاندون­ها) و رفلکس کششی است (75). بسیاری از فعالیت­های ورزشی و بدنسازی (مانند تمرینات پلایومتریک) نیازمند فرود از پرش­ها است که منجر به بازگشت نیرو به بدن می­شود و می­تواند احتمال آسیب پذیری را افزایش دهد (28).

 

هر چند نشان داده شده است که تمرینات پلایومتریک متغیرهای اجرا را بهبود می­بخشند، اما پتانسیل ایجاد آسیب را هم دارند. بخصوص وقتی که ورزشکاران تحت تمرینات جدید یا فشار تمرین قرار می­گیرند. قرار گرفتن در معرض تمرینات جدید بخصوص در تمرینات برون­گرا، تولید نیرو در سیستم اسکلتی- عضلانی را افزایش می­دهد و می­تواند منجر به کوفتگی عضلانی تأخیری شود. با وجود این­که استفاده از تمرینات پلایومتریک منجر به افزایش ارتفاع پرش عمودی می­شود اما امکان ایجاد کوفتگی عضلانی و آسیب متعاقب این گونه تمرینات نشان داده شده است (90).

 

طبق تحقیق هرمن و همکاران پیش پرش موجب افزایش ارتفاع پرش می­شود (52). در این پژوهش تمرکز بر روی حرکات قبل از پرش است و محقق سعی خواهد نمودکه به سؤالات زیر پاسخ دهد: 1) آیا پیش پرش باعث افزایش پرش عمودی می­شود یا خیر؟ 2) آیا پیش پرش باعث بهبود مهارت­های والیبال (اسپک و سرویس) می­شود؟ 3) آیا تمرین با پیش پرش باعث افزایش کوفتگی عضلانی تأخیری می­شود؟

 

1-2. ضرورت و اهمیت پژوهش

 

امروزه ورزش در سطح جهان چنان پیشرفت کرده است که رقابت بین نخبگان تنها بر سر صدم­های ثانیه، میلی­مترها و امتیازات جزیی است. ورزشکاران حرفه­ای برای پیشی گرفتن از سایرین برنامه­های تمرینی خود را با دقت فراوان تنظیم کرده و از هیچ نکته­ی ریز و جزیی در طراحی آن چشم­پوشی نمی­کنند. این امر سبب شده است ورزشکاران بتوانند با تمرینات کم مشقت­تر و صرف زمان کم­تر به رکوردهای بهتری دست یابند (8). میزان پرش عمودی در ورزش والیبال که بسیاری از مهارت­های آن با پریدن و جهیدن به سمت بالا همراه است، نقش تعیین کننده­ای دارد. پرش عمودی به عنوان یک عامل پیش بینی کننده موفقیت در ورزش­های قدرتی، سرعتی بکار گرفته می­شود. در والیبال که ضربه زدن به توپ در ارتفاع بالا مهم است، توانایی پرش یک عامل اساسی به شمار می­رود. دریافت کننده یک پاس در فوتبال، اسپکر در والیبال و بازیکن ریباندر بسکتبال، همگی در صورتی که ارتفاع پرش خود را افزایش دهند، مؤثرتر بازی خواهند کرد (18). تا قبل از دهه شصت میلادی معمولاً بدنسازی محدود به کار با وزنه برای افزایش قدرت یا سرعت بود. اما از آن به بعد تمرینات با وزنه تنها پیش در آمدی برای تمرینات اصلی توانی محسوب می­شدند. در این زمان برای پر کردن فاصله بین تمرینات قدرتی، سرعتی، گسترش توان انفجاری، تمریناتی به نام پلایومتریک مطرح شد. پلایومتریک واژه­ای مرکب از دو بخش “پلایو” به معنی بیشتر و “متریک” به معنی اندازه­گیری، ارزیابی ساخته شده است. بنابراین پلایومتریک میزان بیشتر یا در واقع بهبود و توسعه بیشتر معنی می­دهد (1). آنچه درباره این تمرینات نباید نادیده گرفته شود، اثرات جانبی آن شامل کوفتگی عضلانی تأخیری و امکان بروز آسیب­دیدگی است. کوفتگی عضلانی تأخیری و آسیب دیدگی دلایلی برای بکار نگرفتن این تمرینات محسوب می­شوند (7). تمرینات پلایومتریک با ترس از آسیب­دیدگی و کوفتگی عضلانی که به دلیل نوع انقباض تمرینات و نیروی عکس العمل زمین به وجود می­آید، همراه شده است. بیشتر آسیب­های ناحیه­ی کمر و مینیسک زانو، التهاب تاندون کشکک، کشیدگی تاندون آشیل، کشیدگی فاشیای کف پایی، شکستگی فشاری مهره­ها و التهاب مفاصل که به دلیل حرکات بالستیک پشت سر هم تمرینات پلایومتریک است، مشاهده شده­اند. تمرینات پلایومتریک با عکس العمل زیاد زمین ( 4 تا 7 برابر وزن بدن) همراه هستند که کاهش این اثرات و پیشگیری از آن­­ها ضروری به نظر می­رسد (92). از آنجا که پرش عمودی در بسیاری از ورزش­ها بخصوص والیبال بسیار اهمیت دارد، در صورت مشخص شدن نقش پیش پرش در بهبود ارتفاع پرش و کیفیت مهارت اسپک، می­توان بر اساس یافته­های تحقیق نسبت به معرفی تکنیک برتر اقدام نمود و به شیوه­ی مؤثرتری برای آموزش اسپک در والیبال اقدام نمود.

 

گمان محقق بر آن است که با مؤثر دانستن تأثیر پیش پرش بر ارتفاع پرش و کیفیت مهارت اسپک، مربیان و معلمین ورزش خواهند توانست در جلسات تمرینی با بکارگیری این نکته به بیشترین پرش بازیکن در بازی دست یابند و آن­ها با آسودگی خاطر تمرینات خود را طراحی نموده و ورزشکاران خود را بدون هیچ­گونه آسیب در زمان مسابقه به اوج آمادگی برسانند. یافته­های پژوهش حاضر هم از حیث بهبود اجرا و عملکرد ورزشی، هم از حیث پیشگیری از آسیب در اجرای حرکات انفجاری ارزشمند است.

 

1-3. اهداف پژوهش

 

1-3-1. هدف کلی پژوهش

 

مطالعه­ی اثر هشت هفته تمرین والیبال با و بدون پیش پرش بر اجراء، کوفتگی عضلانی تأخیری و تقلا.

 

1-3-2. اهداف جزئی پژوهش

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر پرش عمودی آزمودنی­ها.

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر کیفیت مهارت اسپک منطقه چهار آزمودنی­ها.

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر کیفیت مهارت اسپک منطقه دو آزمودنی­ها.

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر کیفیت مهارت سرویس آزمودنی­ها.

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر کوفتگی عضلانی تأخیری آزمودنی­ها.

 

• مقایسه­ی اثر تمرین با و بدون پیش پرش بر تقلای آزمودنی­ها.

 

1-4. فرضیه‌های پژوهش

 

• میزان پیشرفت پرش عمودی پس از هشت هفته تمرین والیبال درگروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

 

• میزان پیشرفت مهارت اسپک منطقه چهار پس از هشت هفته تمرین والیبال در گروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

 

• میزان پیشرفت مهارت اسپک منطقه دو پس از هشت هفته تمرین والیبال در گروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

• 

•  

 

• میزان پیشرفت مهارت سرویس پس از هشت هفته تمرین والیبال در گروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

 

• میزان کوفتگی عضلانی تأخیری پس از هشت هفته تمرین والیبال در گروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

 

• میزان تقلا پس از هشت هفته تمرین والیبال در گروه­های تمرینی با و بدون مانع متفاوت است.

 

1-5. پیش فرض­های پژوهش

 

• همه آزمودنی­ها در طول پژوهش، چه هنگام آزمون­ها و چه هنگام تمرین تلاش صادقانه و معمول داشته­اند.

 

• همه آزمودنی­ها پرسشنامه را با صداقت و دقت در زمان­هایی که از آنها خواسته شده است، تکمیل نموده­اند.

 

• آزمودنی­ها به غیر از شرکت در پژوهش و انجام برنامه­های تمرینی آن، فعالیت جسمانی و ورزشی خاص دیگری نداشته­اند.

 

1-6. محدودیت‌های پژوهش

 

1-6-1. محدودیت‌های محقق خواسته

 

1) جهت کنترل عامل جنسیت، مطالعه تنها روی دختران انجام شده است.

 

2) برای کاهش خطر آسیب آزمودنی­ها فقط از ورزشکاران ماهر استفاده شد.

 

1-6-2. محدودیت‌های غیر قابل کنترل

 

• گزینش غیر تصادفی و در دسترس آزمودنی­ها

 

• عدم کنترل عوامل جانبی تأثیرگذار مانند تغذیه، تفاوت­های فردی، عوامل روحی، روانی… در آزمودنی­های پژوهش.

 

1-7. تعریف واژه­ها و اصطلاحات کلیدی

 

1-7-1. تعاریف نظری

 

1-7-1-1. پیش پرش

 

وضعیت آخرین گام قبل از پرش جفت پا در والیبال. در این پژوهش وضعیت گام ما قبل از پرش از نظر ارتفاع پا از زمین مورد توجه است(5).

 

1-7-1-2. پرش عمودی

 

پرشی که در آن هدف کسب بالاترین ارتفاع ممکن پس از جدا شدن بدن از زمین می­باشد. در ورزش­های توپی، در بسیاری مواقع رقابت بر سر زدن توپ در بالاترین ارتفاع ممکن است. در سایر ورزش­ها نیز رقابت­هایی برای انجام یک فعالیت در بالاترین ارتفاع ممکن وجود دارد. برای رفتن به بالاترین ارتفاع می­توان به دو صورت تک پا و جفت پا پرید(5).

 

1-7-1-3. کوفتگی عضلانی تأخیری

 

به درد و ناراحتی گفته می­شود که ورزشکاران حرفه ای یا مبتدی احتمال دارد در پی تمرینات غیرمعمول ورزشی تجربه کنند. کوفتگی عضلانی تأخیری یک الی دو روز پس از تمرین بخصوص تمرینات برون­گرا ایجاد می­شود و از لحاظ اینکه همراه با درد، سفتی، تورم، کاهش انعطاف پذیری و کاهش دامنه حرکتی مفصل و همچنین کاهش قدرت عضلانی می­باشد به کوفتگی موسوم گشته است(31).

 

1-7-1-4. تقلا

 

میزان تلاش افراد در حین انجام فعالیت بدنی و احساس کلی آن­ها نسبت به فشار، تلاش، خستگی بدنی و بر احساس کلی افراد از میزان تلاش به­کار رفته تمرکز می­کند(6).

 

1-7-2. تعاریف عملیاتی

 

1-7-2-1. پیش پرش

 

در این پژوهش منظور انجام پرش از روی مانع 3 سانتی­متری قبل از پرش اصلی است. بدین منظور یک مانع 3 سانتیمتری ساخته و مورد استفاده قرار گرفت. از آنجا که ارتفاع پیش پرش هر چه کمتر باشد ورزشکار انرژی کمتری مصرف می­کند، در این پژوهش از مانع با ارتفاع کم استفاده شد.

 

  1-7-2-2. پرش عمودی

 

برای اندازه­گیری پرش عمودی از یک تخته عمودی درجه­بندی شده بر حسب سانتیمتر (تخته سارجنت)، استفاده شد. در این پژوهش بالاترین ارتفاعی که پس از پرش عمودی توسط دست لمس گردید از بالاترین ارتفاع دست در حالت ایستاده کم شده و ارتفاع پرش عمودی محسوب گردید.

 

1-7-2-3. کوفتگی عضلانی تأخیری

 

امتیاز بدست آمده از پرسشنامه کوفتگی تأخیری عضلانی که در پیوست شماره 3 آورده شده است (59 و60).

 

1-7-2-4. تقلا

 

استفاده از مقیاس بورگ که نمونه­ی آن در پیوست 4 آورده شده است(6).

 

1-8. قلمرو پژوهش

 

پژوهش حاضر بر روی والیبالیست­های 14 تا 27 سال انجام گرفت. به نظر می­رسد که یافته­های پژوهش حاضر برای ورزشکاران به طور اعم و برای والیبالیست­هایی که دارای ویژگی­های مشابه آزمودنی­های این پژوهش باشند قابلیت تعمیم داشته باشد.

 

.Eccentric

ارزیابی شخصیت ، زمینه ی عمده ی کاربرد روان شناسی در مورد مسائل دنیای عملی است(50). شخصیت الگویی است از تفکر ، احساس و رفتار ناشی از ویژگی های فردی همراه با مکانیسم های روانی پنهان یا آشکار که در پس آن الگو ها قرار دارد (141).در سال های گذشته تحقیقات شخصیت مانند یک چارچوب قابل قبول در جهت توصیف ساختار و ذات شخصیت بوده و در خصوص خصیصه های شخصی میان محققین اختلاف نظر وجود داشته است. با این وجود امروزه توافق حاصل شده که مدل 5عاملی شخصیت (Big five) که توسط گلدبرگ معرفی شده،می تواند برای توصیف بیشتر جنبه های برجسته شخصیت افراد مورد استفاده قرار گیرد(93). ابعاد 5عاملی شخصیت شامل برون گرایی،توافق پذیری،وظیفه شناسی،روان رنجوری و گشودگی به تجارب است.برون گرایی شامل کمیت و شدت تعامل با افراد دیگر و میزان اجتماعی بودن یک شخص است.توافق پذیری ،میزان توافق در اندیشه،احساسات و عمل نسبت به دیگران را نشان می دهد.وظیفه شناسی، بعدی است که میزان مسوولیت پذیری ،سخت کوشی و هدفگرا بودن را در جهت رفتار های سازمان توصیف می کند. روان رنجوری که به توانایی فرد در تحمل محرک های استرس و عوامل تنش زا اشاره می کند.افرادی که در این طیف قرار دارند، عصبانی، نامطمئن، ناامن، افسرده و مضطرب اند.و گشودگی نسبت به تجربه(تجربه پذیری) قوه ی تخیل،زیبایی شناسی،احساسات ، ایده ها ، عمل ها و ارزش ها را توصیف می کند(148).

 

از طرفی فشار های روانی و آثار آن در سازمان ها ، در دهه ی اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. فشار های روانی مفید و خوش خیم برای تحرک و تلاش انسان ضروری است ، اما فشار های روانی مضر بازده ی نیروی انسانی سازمان را تقلیل داده و پایه های سازمان را متزلزل می سازد(79).فشار های مختلف و از ابعاد مختلف بر انسان های امروزی وارد می شود. یکی از مهم ترین منابع این فشار ، شغل افراد است.یکی از عمده ترین مسائل شغلی که معمولا به شکل واکنش در برابر تنیدگی های شغلی و سازمانی در میان کارکنان سازمان های مختلف دیده می شود، پدیده ی “تحلیل رفتگی شغلی” است(94) . برای اولین هربرت فرودنبرگ به این پدیده اشاره کرد که آن را واکنشی در برابر تنیدگی شغلی بیش از حد دانست(94). مسلچ و جکسون(1981) تحلیل رفتگی شغلی را نشانگانی روان شناختی می دانند که ترکیبی از فرسودگی عاطفی ، مسخ شخصیت و نقصان موفقیت فردی می باشد             (100). فرسودگی عاطفی شامل وجود احساساتی است که در آن شخص نیروی هیجان خود را از دست می دهد و قادر به برقراری روابط عاطفی با دیگران نیست. مسخ شخصیت که مربوط به پاسخ های غیراحساسی و خشن نسبت به همکاران و زیردستان است و نقصان موفقیت فردی حالتی است که افراد در تلاش های حرفه ی خود برداشت های منفی دارند و احساس می کنند در شغل خودشان پیشرفتی ندارند و کار ،تلاش و حرفه شان نتایج مثبتی به همراه ندارد(91). تحقیقات نشان داده است افرادی که از تحلیل رفتگی در شغل خود رنج می برند ، بهره وری و کارایی شان کاهش می یابد و مشارکت کمتری از خود نشان می دهند که بطور مستقیم بر سازمان نیز تاثیر می گذارد(12).

 

مطالعات زیادی تا دهه ی 1980 در مورد تنیدگی و به دنبال آن تحلیل رفتگی شغلی به عنوان عامل پس از وقوع تنیدگی صورت گرفته است، ولی ریزفاکتورهای تحلیل رفتگی و عوامل ایجادکننده ی آن در محیط کار در دهه ی 1990 بیشتر مد نظر محققین بهداشت روانی محیط کار بوده است. این در حالی است که گروهی تاثیر شدت محرک های بیرونی(درون سازمانی و برون سازمانی) را بر جنبه های مختلف تحلیل رفتگی ، عامل اساسی در بروز شدت تحلیل رفتگی می دانند و گروهی دیگر تفاوت های فردی و نوع شخصیت افراد را در شدت بروز این عارضه مهم قلمداد می کنند(94). عدم آمادگی برای احراز شغل، متغیرهای جمعیت شناختی و ویژگی های شخصیتی افراد به عنوان عوامل درون فردی در فرسودگی شغلی شناخته شده است. عدم آمادگی برای احراز شغل به عنوان یک متغیر درون فردی نقش تعیین کننده ای در فرآیند فرسودگی شغلی دارد. ویژگی های شخصیتی افراد می تواند به عنوان زمینه ساز فرسودگی شغلی عمل نماید به عنوان مثال افرادی که دارای عزت نفس بالایی هستند در مواجهه با مشکلات و موقعیت های خطرناک مقاوم و فعال هستند در حالیکه افراد با عزت نفس پایین سعی می کنند از موقعیت هایی به این شکل اجتناب کنند. (10).

 

اینکه افراد دارای شخصیت های متفاوتی هستند جای هیچ شکی نیست.بطور مشابه مشاغل هم از همین ویژگی ها برخوردارند.بر اساس این شیوه استدلال ،تلاش زیادی انجام گرفته است تا افراد در مشاغل مناسب گمارده شوند(13).هر چه قدر میان فرد و شغل وی عدم تناسب بیشتری برقرار باشد ، احتمال بروز تحلیل رفتگی در وی بیشتر خواهد بود(34). نظریه ی تطبیق شرایط لازم برای انجام کار و ویژگی های شخصیتی ،توسط جان هالند مطرح شده است. این نظریه بر این اساس است که رغبت یا علاقه ی فرد –با فرض اینکه نشان دهنده ی شخصیت فرد باشد – با محیط کارش متناسب است(20).

 

در بررسی روی مبانی شغلی نیروی انسانی شاغل در اداره کل تربیت بدنی می توان متوجه این نکته شد که نیروی انسانی این اداره کل از تحلیل رفتگی رنج می برند و منابع این تحلیل رفتگی را نمی شناسند و قابلیت تطابق شغل خود را با ابعاد شخصیتی ندارند،بنابراین به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که:

 

آیا بین ابعاد شخصیت و تحلیل رفتگی شغلی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی رابطه وجود دارد؟

 

3-1 ضرورت و اهمیت تحقیق:

 

سازمان ها به دلیل بروز اختلالاتی که توسط استرس ناشی از تحلیل رفتگی شغلی در بین کارکنان ایجاد می شود، هزینه های آشکار و پنهان زیادی، متحمل می شوند. علاوه بر آن تحلیل رفتگی باعث غیبت کارکنان از محل کار، کاهش کیفیت کار، تعارضات بین فردی با همکاران، مشکلات جسمی- روانی، تغییر شغل و نهایتا ترک خدمت می شود. ترک خدمت هزینه های زیادی برای سازمان به دنبال دارد. از جمله هزینه های مربوط به پست بلاتصدی، هزینه های استخدام کارکنان جدید، هزینه های آموزش و هزینه های کاهش بهره وری و…است.با در نظر گرفتن پیامد های ناگوار تحلیل رفتگی شغلی روی افراد و سازمان ها و با توجه به روند فزاینده ی آن در سازمان های امروزی و از جمله سازمان های پویا و در حال تغییر ورزشی ، این موضوع باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد و تاثیرات منفی آن روی افراد و سازمان ها بیشتر مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد.از طرفی بر اساس اصول و نظریه های پذیرفته شده باید  بین ویژگی های شخصیتی و محیط کاری اش تناسب وجود داشته باشد.در صورت عدم تناسب میان خصوصیات فردی و شرایط و ویژگی های شغلی ، کار می تواند موجب نارضایتی و تحلیل قوای جسمی و روانی و نهایتا بیماری می شود.

 

مدیران سازمان ها بر اساس ویژگی های شخصیتی افراد می توانند تصمیمات لازم را در خصوص استخدام،انتقال و ارتقای کارکنان را بهبود بخشند.به این ترتیب می توانند باعث بهبود عملکرد و افزایش بازدهی سازمان شوند. از طرف دیگر با توجه به اهمیت و نقش اداره کل تربیت بدنی در پرورش نیروی جسمانی و تقویت روحیه ی سالم در افراد و توسعه و تعمیم ورزش و هماهنگ کردن فعالیت های تربیت بدنی و تفریحات سالم و فراهم کردن امکانات و تسهیلات جهت ارتقا ورزش در سطح استان،این پژوهش به بررسی ارتباط میان ابعاد شخصیت و تحلیل رفتگی شغلی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی می پردازد.

 

4-1 اهداف تحقیق

 

هدف کلی: ارتباط بین ابعاد شخصیت و تحلیل رفتگی شغلی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

اهداف اختصاصی:

 

1- تعیین میزان تحلیل رفتگی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

2-  تعیین ارتباط بین برونگرایی فرد و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

3- تعیین ارتباط بین توافق پذیری فرد و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

4- تعیین ارتباط بین وظیفه شناسی فرد و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

5- تعیین ارتباط بین روان رنجوری فرد و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

6- تعیین ارتباط  بین تجربه پذیری فرد و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

7- مقایسه ی میزان تحلیل رفتگی در کارکنان با متغیرهای دموگرافیکی مختلف

 

8- بررسی ویژگی های شخصیتی کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی

 

5-1 فرضیه ها:

 

1-  بین برونگرایی و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی ارتباط وجود دارد.

 

2-  بین توافق پذیری و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی ارتباط وجود دارد.                              

 

3- بین وظیفه شناسی و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی ارتباط وجود دارد.

 

4- بین روان رنجوری و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی ارتباط وجود دارد.

 

5- بین تجربه پذیری و تحلیل رفتگی شغلی کارکنان اداره کل تربیت بدنی ارتباط وجود دارد.

 

6-1 متغیر های تحقیق

 

در این تحقیق متغیرهای ملاک شامل ابعاد مختلف شخصیت (برون گرایی،توافق پذیری،وظیفه شناسی،روان رنجوری و گشودگی به تجارب) و متغیر پیش بین شامل زیر مقیاس های تحلیل رفتگی شغلی (فرسودگی عاطفی،مسخ شخصیت،نقصان موفقیت فردی) می باشد.

 

 

تعاریف مفهومی و عملیاتی واژه های تحقیق:

 

 

 

تحلیل رفتگی شغلی: نشانگانی از خستگی جسمانی و هیجانی است که در نتیجه ی توسعه ی گرایشات منفی شغلی و از دست دادن احساس و علاقه نسبت به کار در کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی ایجاد می شود(35).

 

 

تحلیل رفتگی شغلی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی با استفاده از سوالات 1تا 22

 

 

پرسشنامه ی تحلیل رفتگی شغلی مسلچ ارزیابی می شود.

 

 

فرسودگی عاطفی: شامل وجود احساساتی است که در آن کارکنان اداره کل نیروی هیجان خود را از دست می دهد و قادر به برقراری روابط عاطفی با دیگران نیست(91).

 

 

فرسودگی عاطفی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی  با سوالات 1-2-3-4-5-6-7-21-22 پرسشنامه تحلیل رفتگی شغلی مسلچ ارزیابی می شود.

 

 

 مسخ شخصیت: که مربوط به پاسخ های غیراحساسی و خشن کارکنان اداره کل نسبت به همکاران و زیردستان است (91).

 

 

مسخ شخصیت در کارکنان اداره کل تربیت بدنی  با سوالات 16-17-18-19-20پرسشنامه تحلیل رفتگی شغلی مسلچ ارزیابی می شود.

 

 

نقصان موفقیت فردی: حالتی است که کارکنان اداره کل تربیت بدنی در تلاش های حرفه ی خود برداشت های منفی دارند و احساس می کنند در شغل خودشان پیشرفتی ندارند و کار ،تلاش و حرفه شان نتایج مثبتی به همراه ندارد(91).

 

 

نقصان موفقیت فردی در کارکنان اداره کل تربیت بدنی  با سوالات 8-9-10-11-12-13-14-15پرسشنامه تحلیل رفتگی شغلی مسلچ ارزیابی می شود.

 

 

 

 

شخصیت: شخصیت عبارت است از مجموعه ای سازمان یافته و واحد متشکلی از خصوصیات نسبتا ثابت و مداوم که مجموعا یک شخص را از شخص یا اشخاص دیگر متمایز می سازد. بنابراین می توان گفت در این تحقیق منظور از  شخصیت الگوهای نسبتا ثابت و منحصر به فرد از تفکرات ، احساسات و اعمال کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی می باشد. با توجه به استفاده از مدل پنج عاملی شخصیت (Big five) هر یک از ابعاد شخصیتی به طور مستقل تعریف می شوند(141).

 

 

در این پژوهش ارزیابی شخصیت کارکنان اداره کل تربیت بدنی با استفاده از پرسشنامه مدل عاملی شخصیت جان و همکاران (1991) می باشد که شامل 5بعد و 44آیتم است.

 

 

برون گرایی: شامل کمیت و شدت تعامل با افراد دیگر و میزان اجتماعی بودن یک شخص است (141). صفات همراه این عامل شخصیتی عبارتند از: اجتماعی، جمع گرا،باجرات، سرو زبان دار و فعال بودن. معمولا به افراد خونگرم برون گرا و  به افراد خجالتی درون گرا گفته می شود(36).

 

 

در این پژوهش سوالات 1, 6R, 11, 16, 21R, 26, 31R, 36 میزان برون گرایی فرد را ارزیابی می کند.

 

 

توافق پذیری : میزان توافق در اندیشه،احساسات و عمل نسبت به دیگران را نشان می دهد. (141) صفات شخصیتی همراه با این عامل عبارتند از: مودب و با نزاکت، قابل انعطاف، خوش فطرت،همکار، بخشنده و…(36)

 

 

در این پژوهش سوالات 2R, 7, 12R, 17, 22, 27R, 32, 37R, 42 میزان توافق پذیری و سازگاری فرد را ارزیابی می کند.

 

 

وظیفه شناسی: بعدی است که میزان مسوولیت پذیری ،سخت کوشی و هدفگرا بودن را در جهت رفتار های سازمان توصیف می کند(141).این بعد به قابل اعتماد بودن فرد دلالت دارد.افراد با وجدان و وظیفه شناس مسئولیت پذیر، پایدار، ساختاریافته و قابل اعتمادند.در مقابل افراد کم وجدان تر یعنی کسانی که در این بعد نمره ی پایینی می گیرند، غیرساختارمند، غیرقابل اعتماد و پریشان احوالند(72).

 

 

در این پژوهش سوالات 2R, 7, 12R, 17, 22, 27R, 32, 3, 8R, 13, 18R, 23R, 28, 33, 38, 43R میزان وظیفه شناسی فرد را ارزیابی می کند.

 

 

روان رنجوری: این بعد به توانایی فرد در تحمل محرک های استرس و عوامل تنش زا اشاره می کند.افرادی که در این طیف قرار دارند، عصبانی، نامطمئن، ناامن، افسرده و مضطرب اند(72).در قطب مخالف این بعد ثیات هیجان قرار دارد.ثبات هیجان(دوام عاطفی) با صفاتی مانند: آرام ، متین، مودب، شاد، خوشرو و خوش برخورد بودن مشخص می شود(36).

 

 

در این پژوهش سوالات 4, 9R, 14, 19, 24R, 29, 34R, 39  میزان روان رنجوری فرد را ارزیابی می کند.

 

 

گشودگی نسبت به تجربه(تجربه پذیری): قوه ی تخیل،زیبایی شناسی،احساسات ، ایده ها ، عمل ها و ارزش ها را توصیف می کند(141).این بعد به علاقه و شیفتگی فرد به پدیده ها و تجربیات جدید دلالت دارد.چنین افرادی خلاق، کنجکاو و حساس اند. افرادی که در آن طرف طیف قرار می گیرند، پیرو سنت بوده، در شرایط آشنا راحت اند.(72).

 

 

در این پژوهش سوالات 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35R, 40, 41R, 44  میزان گشودگی به تجربه  فرد را ارزیابی می کند.

 

 

کارکنان اداره کل تربیت بدنی آذربایجان غربی: منظور کلیه ی کارکنانی رسمی، پیمانی و قراردادی اداره کل تربیت بدنی هستند که دارای حداقل مدرک دیپلم هستند و در سال 1389 مشغول به کار بودند.