از آنجا که تمرینات استقامتی باعث سوخت و ساز در انرژی می شوند سؤالی که همیشه در تحقیقات متعدد مطرح می شود این است که چرا تمرینات استقامتی نسبت به دیگر تمرینات انرژی بیشتری به مصرف می رسانند؟
شاید مدت زمان فعالیت تمرینات استقامتی بیشتر باشد تحقیقات انجام شده توسط قنبری نیاکی به درستی این گفته را تأیید می کند که تمرینات طولانی مدت با شدت 60 تا 80% Vo2max به ویژه اگر به مدت یک یا چند هفته تکرار شوند ذخایر انرژی سلول (شامل ATP و گلیکوژن) دچار کاهش و تخلیه می شوند(11). همچنین وودز و همکاران به این نتیجه رسیدند که همیشه باید تعادل بین انرژی برقرار باشد (بین دریافت و هزینه کرد انرژی) تا وزن به عنوان ساده ترین شاخص بر هم خوردن تعادل انرژی در یک دوره زمانی نسبتاً طولانی ثابت باقی بماند در غیر این صورت این موازنه به هم خورده ، اضافه یا کاهش وزن رخ خواهد داد (10،16).
اینتر لوکین 6،سیتوکینی است که اثر پیش و ضد التهابی از خود نشان می دهد.هنگام ورزش عضله ی اسکلتی در حال انقباض مقادیر مشخصی اینتر لوکین 6 را به درون گردش خون رها می کند. این فرضیه وجود دارد که 6-IL رها شده از عضله دارای نقش های متابولیکی است(1،8 ،23).
اینترلوکین 6 به دلیل ماهیت گیرنده های خود اثر متفاوتی در انواع سلول ها دارد. اینترلوکین 6 دارای ویژگی های پیش التهابی در سلول های چربی و کبد است و موجب ایجاد مقاومت به انسولین در هر دوی این سلول ها می شود . بر خلاف اثرهای دیده شده در کبد و سلول های چربی ، اثر مثبت این سیتوکین بر عضله ی اسکلتی با افزایش مصرف گلوکز در مطالعه های کوتاه مدت نشان داده شده است(8 ،10،39). آزاد شدن مهارکننده های انسولین زمانی که انسولین بلافاصله بعد از ورزش افزایش می یابد ، نا همسو به نظر می رسد مطالعه های اخیر نشان داده اند که اینترلوکین 6 دارای اثر ضد چاقی است و حساسیت انسولین را افزایش می دهد مانند : لپتین ، کیناز پروتئینی فعال کننده ی 5AMPI(AMPK) را در عضله ی اسکلتی و بافت چربی فعال می کند. فعال سازی AMPK با اثر بر مسیر پیام دهنده انسولین موجب افزایش مصرف گلوکز می شود (8و10).همان طور که گفته شد محل تولید و گستره ی اثر سیتوکین ها فراتر از دستگاه ایمنی است .ورزش مثال جالبی برای نشان دادن این مطلب است که چگونه سلول هایی که منشأ ایمنی ندارند می توانند سیتوکین های ویژه ای تولید و ترشح کنند(14). بیان اینترلوکین 6 درون عضلانی و آزاد شدن پروتیین های عضلانی زمانی که گلیکوژن درون عضلانی وضعیت بحرانی دارد بیشتر می شود به نظر می رسد اینترلوکین 6 تا حدی به محتوای گلیکوژن عضلانی وابسته است . رها شدن 6-IL از عضلات در حال انقباض ودر پی آن ؛ تجمع در گردش خون عمومی رابطه ی نزدیک با مدت ورزش دارد(19،52) . هنگام ورزش بلند مدت سطح گلیکوژن عضلات اسکلتی در حال انقباض کاهش می یابد بنابراین این فرضیه مطرح می شود که هنگام ورزش بلند مدت و در پاسخ به بحران انرژی به ویژه کاهش ذخایر گلیکوژن میوفیبرهای عضله ی در حال انقباض ، رها شدن اینترلوکین 6 از عضله رخ می دهد. با کاهش گلیکوژن عضله وابستگی عضلات در حال انقباض به گلوکز خون به عنوان منبع انرژی افزایش می یابد و رها شدن 6-IL از عضلات در حال انقباض ممکن است پیامی به کبد برای افزایش تولید گلوکز باشد تا از افت گلوکز خون ناشی از ورزش جلوگیری کند(14،22،35).
بنابر برخی مطالعه ها،تزریق گلوکز هنگام ورزش میزان افزایش ناشی از ورزش در اینترلوکین 6 سرم را کاهش می دهد با این حال اگر چه مکمل سازی کربوهیدرات هنگام ورزش افزایش اینترلوکین 6 سرم را مهار می کند بر بیان افزایش 6-IL در عضله ی درحال انقباض اثری ندارد (16،33،26).
رها شدن اینترلوکین 6 از عضله ی در حال انقباض هنگام ورزش پیامی برای تولید گلوکز کبدی ایجاد می کند. مصرف سوبستر ای عضله را تنظیم می کند و موجب بالا رفتن ذخایر گلیکوژن و اکسایش چربی می شود .6-IL ممکن است در هنگام ورزش در فراهم کردن انرژی از راه فعال کردن لیپولیز بافت چربی نقش داشته باشد. افزایش کوتاه مدت ناشی از انقباض در اینترلوکین 6 می تواند اثرهای مفیدی بر متابولیسم داشته باشد . در حالی که افزایش بلند مدت سطح اینترلوکین 6 سرم می تواند با نارسایی متابولیک و بیماری قلبی و عروقی همراه باشد.(27،15)
با توجه به این که مطالعاتی درباره تغییرات غلظت 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی به تنهایی بر موش های نر صحرایی وجود دارد اما هنوز مطالعه ای انجام نشده که تمامی این فاکتورها را در یک تمرین استقامتی بر روی موش های نر صحرایی بسنجد.
لذا سؤال اصلی این پژوهش که به دنبال یافتن پاسخ آن می باشد این است آیا انجام تمرینات استقامتی تأثیری بر غلظت های 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی موش های نر صحرایی دارد؟
1-3اهمیت و ضرورت پژوهش
در چند سال گذشته اجراهای ورزشی پیشرفت چشم گیری داشته است. سطح اجراهای ورزشی که چند سال پیش تصور آن دشوار می نمود اکنون پیش پا افتاده شده است و روز به روز بر تعداد ورزشکارانی که قابلیت کسب نتایج غالب را دارند افزوده می شود. ممکن است این سؤال پیش بیاید که دلایل پشت پرده ی چنین پیشرفت های شگرف چیست؟ بدیهی است جواب آسانی برای این سؤال وجود ندارد با این حال از بین عوامل مطرح می توان گفت ورزش میدان مبارزه است و انگیزش بالا فعالیت سخت چندین ساعته را عملی می سازد به همین ترتیب ، مربیگری نیز به جهت همکاری ها و مشارکت متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی ، رشد چشم گیری داشته است. امروزه بستر علمی گسترده تری درباره ی مطالعات مربوط به ورزشکاران فراهم شده است که به طور مستقیم در روش انجام تمرینات ورزشی بازتاب پیدا می کند علوم ورزشی از ماهیت توصیفی به طرف ماهیت علمی پیشرفت کرده است (2).
متأسفانه علیرغم صرف هزینه های بسیار برای برگزاری مسابقات ، تنها نتایج برد و باخت گزارش می شود و از شرایط جسمانی و روانی ورزشکاران و تیم های ورزشی هیچ گونه خبری به گوش نمی رسد و تجزیه و تحلیل علمی و عینی در رابطه با ویژگی های قهرمانان و تیم های پیروز به عمل نمی آید. بنابراین علاوه بر توجه به نتایج بازی و مسابقات در رشته های مختلف ورزشی توجه به مسائل فیزیولوژیکی و روان شناختی نیز مهم می باشد(2،6). لذا با توجه به پیشرفت تمرینات ورزشی و مطالعات کم و محدود در خصوص موضوع مورد نظر ،محقق بر آن است تا اولین گام را در جهت پاسخ گویی به بسیاری از سوالات پیچیده و مبهم در ارتباط با غلظت های 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی و مسائل فیزیولوژیکی موش های نر صحرایی در هنگام تمرینات استقامتی بردارد.
هم چنین در پی این پژوهش ،دریابد که در کدام یک از مراحل تمرین استقامتی بیشترین و کمترین تغییرات غلظت اینترلوکین 6 ، انسولین، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی را در موش ها خواهد داشت که با اقدامات کاهنده و افزاینده غلظت ،آزمودنی ها را در حد نرمال غلظت قرار دهد و اهمیت اصلی و عمده دیگر از اجرای این پژوهش کمک به مربیانی است که در سطح بالاتری بر تربیت بازیکنان زبده می پردازند تا از همان ابتدای امر بهترین ها و مناسب ترین بازیکنان را از نظر خصوصیات فردی جهت آموزش و سرمایه گذاری انتخاب نمایند.
ضمناً نتایج این پژوهش به مربیان و بازیکنان کمک می کند که بازیکنان با کمترین هزینه انرژی ،بیشترین عملکرد را داشته باشند و اینکه با چه شرایطی تمرین کنند که غلظت فاکتورهای فوق در نورم استاندارد خود باشند.و اینکه بعد از 8 هفته تمرین تغییری در این فاکتورها دیده خواهد شد یانه.
پس با توجه به تحقیقات قبلی و اهمیت موضوع تحقیق حاضر ، اولین سؤالی که طرح می شود این است که آیا در حین تمرینات وضعیت فیزیولوژیکی آزمودنی ها (موش ها) تغییر می یابد؟ و آیا این تغییر بر عملکرد (موش ها) تأثیری دارد؟
بنابراین با توجه به مدت و شدت تمرینی که آزمودنی ها انجام می دهند دومین مسأله این است که در یک دوره تمرینات استقامتی میزان غلظت6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز و چربی پلاسمایی بر روی موش های نر صحرایی چقدر می باشد؟
1-4اهداف پژوهش
1-4-1هدف کلی پژوهش
هدف کلی این پژوهش تأثیر یک دوره تمرینات استقامتی 8 هفته ای بر غلظت های 6-IL ، انسولین ، ATP ،گلوکز ونیم رخ لیپید پلاسمایی در موش های نر صحرایی می باشد.
1-4-2اهداف جزئی (اختصاصی)
5.تعیین تغییرات مقادیر چربی پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین پس از 8 هفته تمرین استقامتی .
1-5فرضیه ها
فرضیه اول :بین تغییرات مقادیر اینترلوکین6 پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معنی داری وجود دارد .
فرضیه دوم : بین تغییرات مقادیر انسولین پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .
فرضیه سوم : بین تغییرات مقادیر ATP پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .
فرضیه چهارم :بین تغییرات مقادیر گلوکز پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .
فرضیه پنجم : بین تغییرات مقادیر چربی پلاسمایی موش های صحرایی نر تمرین کرده و بدون تمرین تفاوت معناداری وجود دارد .
1-6محدودیت های پژوهش
– هرچند در پژوهش حاضر عواملی از قبیل چرخه ی روشنایی و خاموشی، تغذیه، صدا، دما، رطوبت و سرعت ومدت برنامه تمرینی کنترل شد، اما این پژوهش با محدودیت هایی نیز مواجه بود که برخی از آنها عبارتند از:
الف) عدم کنترل تاثیر احتمالی شوک دستگاه بر استرس در آزمودنی های تمرینی اگرچه بافت برداری به دنبال حداقل 24 ساعت پس از آخرین جلسه تمرینی اجرا شد.
ب)عدم کنترل تاثیر احتمالی ماده ی بی هوشی کتامین و زایلازین بر شاخص های استرس اکسایشی.
1-7تعاریف واژه ها و اصطلاحات کاربردی
اینترلوکین 6 :
سیتوکینی است که اثر پیش و ضد التهابی از خود نشان می دهد. منظور این پژوهش از اینترلوکین 6 مقادیری است که بعد از تمرینات از نمونه گیری خونی بدست می آید(14).
انسولین :
هورمونی است که از جزایرلانگرهانس لوزالمعده با افزایش قند خون ترشح می شود و در این پژوهش بعد از تمرینات استقامتی مقدار آن توسط نمونه گیری خونی تعیین می شود(17).
گلوکز :
از گروه قندهای ساده می باشد و منظور محقق از گلوکز در این پژوهش مقدار این فاکتور که بعد از نمونه گیری خونی از موش ها گرفته می شود می باشد(17).
ATP :
به مقدار انرژی لازم برای فعالیت و منظور محقق از ATP در این پژوهش مقدار این فاکتور که بعد از نمونه گیری خونی از موش ها گرفته می شود می باشد(17).
چربی پلاسما :
منظور محقق از چربی پلاسما در این پژوهش مقدار این فاکتور که بعد از نمونه گیری خونی از موش ها گرفته می شود می باشد(شامل HDL ، LDL ، کلسترول و تری گلیسرید)(9).
لیپو پروتئین های با چگالی بالا (HDL) :
این لیپو پروتئین پلاسمای خون به عنوان لیپو پروتئین مفید شناخته و غلظت آن در تمرینات استقامتی در خون افزایش می یابد وظیفه بیولوژیک آن جمع آوری کلسترول سنتز شده در سلول ها به کبد است(12).
لیپو پروتئین های با چگالی پایین (LDL) :
این لیپو پروتئین ناقل کلسترول از کبد به بافت ها مختلف بدن انسان است که غلظت آن در هنگام عدم فعالیت فیزیکی و مصرف مواد چربی افزایش می یابد عامل موثر در پیدایش آترواسکلرز (سختی شریان) و متعاقب آن سکته قلبی است(12).
کلسترول (Chol) :
از مشتقات چربی های ساده است که هم از طریق مواد غذایی وارد بدن می شود و هم در داخل بدن سنتز می شود این ماده حیاتی در بیوسنتز بعضی هورمون ها شرکت دارد ولی افزایش آن در خون موجب سختی رگ ها و پیدایش عوامل مستعد کننده سکته های قلبی می گردد(12،17).
تری گلیسرید(TG):
چربی از نوع مرکب است یک مولکول گلیسرول و سه مولکول اسید چرب در ساختمان آن وجود دارد و مهم ترین منبع انرژی سلول های عضلانی در ورزش های استقامتی است در صورت مصرف مواد قندی مازاد بر نیاز بدن ، این مواد به تری گلیسرید تبدیل شده و جزء ذخایر بدن قرار می گیرد(12).
تمرین استقامتی:
فعالیت مداومی است که بدون استراحت های متناوب اجرا شود. در تحقیق حاضر برنامه ی تمرینی استقامتی عبارت بود از : دویدن روی نوار گردان بدون شیب ویژه ی جوندگان که در آن تمرین با رعایت اصل اضافه بار به صورت پیش رونده بین 64-25 دقیقه و با سرعت بین22- 15 متر در دقیقه اجرا شد. این برنامه به مدت 8 هفته و هر هفته نیزدر 5 جلسه اجرا شد(8).
داشتن وضعیت خوب وسلامت جسمانی برای دانش آموزان که سرمایه بالقوه ی آینده این جامعه هستند یک نیاز محسوب می شود.هر فرداگرازسلامت جسمانی خوبی برخوردار نباشدممکن است ناهنجاریهای بدنی بردیگرجنبه های زندگی ازجمله وضعیت روحی وروانی ووضعیت اجتماعی او اثر بگذارد.لذا علم تربیت بدنی که حرکات اصلاحی بخشی از آن می باشد می تواندگام اساسی درمورد پیشگیری واصلاح ناهنجاریها برداردواین انتظارات از تربیت بدنی ،دستاوردهای فرهنگی،اجتماعی ،اقتصادی وحتی سیاسی سهمی را می تواندبرای جامعه داشته باشد.بر اساس یک تقسیم بندی وضعیت بدنی افراد جامعه را می توان به دو گروه عمده تقسیم کرد:1 -وضعیت جسمانی هنجار 2-وضعیت جسمانی ناهنجار
بشر با تواناییهای فکری خود چنان پیشرفت و تکاملی داشته که از کره خاکی پا فراتر نهاده و به کرات دیگر نیز سفر کرده است. انسان هم چنان که در علم و تکنولوژی پیشرفت کرده است، تحرک بدنی خود را محدود ساخته ، به طوری که هر چه چرخ های صنعت و تکنولوژی بیشتر چرخیده، از چرخش و حرکت دستها و پاهای انسان کاسته شده و در نتیجه او را با فقر حرکتی مواجه ساخته است. کاهش تحرک انسان از یک طرف و عدم آشنایی به تأثیر حرکات بدنی و ورزشی از طرف دیگر انسان را سخت مغلوب بیحرکتی نموده تا جایی که دچارضعف وسستی وبیماری های گوناگون شده است.دراینجااهمیت ونقش ورزش وحرکات بدنی به خوبی روشن میشود(علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،231،1378).
در کشورهای پیشرفتۀ جهان برای شناخت و آموزش وضعیت بدنی صحیح به مردم برنامه ریزیهای جامع و دقیقی به عمل میآید. صاحبان صنایع و سازندگان وسایل مورد نیاز مردم، مثل میز، صندلی، مبلمان و پوشاک و کفش یکی از وجوه امتیاز خود را در رعایت استانداردهای علمی پیرامون وضعیت صحیح بدنی میدانند و خود را ملزم به رعایت آن ها میکنند.زیرا مبنای سلامت جسمانی، برخورداری اقشار مختلف جامعه از وضعیت بدنی صحیح و مطلوب است. به عنوان مثال، در بین دانشآموزان در یکی از شهرهای دانمارک در طول دورۀ پنج سالۀ تحصیلی، 90 درس مختصر در رابطه با وضعیت صحیح نشستن آموزش داده میشود و بدین ترتیب، کودک هم زمان با تحصیل یاد میگیرد چگونه وضعیت صحیح بدن را حفظ نماید تا از وارد آمدن فشار روی مفاصل، عضلات و لیگامنتها جلوگیری کند. این تدبیر، عوارض وضعیت های نادرست، نظیر درد، کاهش انعطافپذیری، کاهش میزان تحرک، ناراحتی قلبی و تنفسی، کاهش استقامت و قدرت بدنی و آرتروز زودرس را نیز از بین برده و فرد سالهای متمادی بدون مشکل جسمانی زندگی خواهد کرد(سخنگویی،32،1379).
در ایران نیز تحقیق در زمینه تربیت بدنی در چند سال اخیر از جایگاه ویژهای برخوردار شده است، چرا که مسئولان و مدیران جامعه، یک بعد از تربیت بدنی و ورزش را وسیله ای برای پیشگیری و درمان بسیاری از تغییر شکل های جسمانی و ناهنجارهای روانی افراد جامعه میدانند و بخش عظیمی از تحقق شعار «آنچه که امروز درمان میشود، دیروز قابل پیشگیری بوده است» را برعهده تربیت بدنی و ورزش نهادهاند. به همین دلیل تربیت بدنی و ورزش به عنوان دانشی نوپا در کنار سایر علوم، جایگاه ویژهای یافته است که با بهرهگیری از یافته های علوم انسانی و زیستی، نقش بسیار مهمی را در امر بهداشت، پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها برعهده گرفته است. اکنون بیش از هر زمان دیگر، دانش پزشکی به این مهم رسیده است که تا حد امکان به جای تجویز انواع داروهای شیمیایی که با ده ها عارضۀ جانبی دیگر در بدن همراه است، میتوان انواع حرکات اصلاحی و ورزش های متنوع را برای درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری ها تجویز کرد.
گسترش ناهنجاری های جسمانی در جامعه که ناشی از فقر حرکتی، قرارگیری بدن در حالتهای نادرست یا همان عادات غلط و نامناسب و عدم آشنایی افراد با ترکیب و ساختمان بدن میباشد، با رعایت توصیه های لازم، به سهولت قابل پیشگیری و یا درمان است که این امر به تلاش متخصصان و محققان رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی بستگی دارد.
حرکات اصلاحی هم به عنوان یکی از حیطه های مهم علم تربیت بدنی، دانشی کاربردی در سطح جامعه و به ویژه در مدارس میباشد که مشتمل بر هدفهای عمده شناسایی، آموزش، پیشگیری، بهبود و اصلاح ناهنجاری های بدن و عادات حرکتی افراد است (علیزاده،قراخانلو،دانشمندی،17،18،1378).
ازآنجایی که معمولاً ناهنجاری های اندام ها در سنین قبل از بلوغ شکل میگیرند، یعنی در حدود سنین 5 الی 12سالگی که اولین و دومین دورۀ تغییر شکل بدن است و درد زیادی هم ایجاد نمیکند از این رو غالباً به آن ها در مرحلۀ ابتدایی توجهی نمیشود(برقی مقدم،1374). این بیتوجهی باعث ایجاد ناراحتیهاوناهنجاریهای شدید اسکلتی وعضلانی درآینده میشود.باتوجه به شیوع انواع ناهنجاریهای اسکلتی دراندام های فوقانی وستون مهره ها در بین دانشآموزان وعوارض متعددی که این بدشکلیها در وضعیت سلامت عمومی بدن ایجاد میکنند و با توجه به این که دسته های از این ناهنجاریها عملکردی و وضعیتی بوده و قابل اصلاح میباشند، لذا مطالعه، بررسی و ارائه حرکات اصلاحی جهت بهبود ضروری به نظرمیرسد(سخنگویی،121،1379). ستون فقرات درهرانسانی ازمهمترین اجزاءساختار اسکلتی می باشد.که جوان بودن هرکس منوط به جوان بودن ستون فقرات است. مفصل زانو بزرگترین مفصل آدمی است که حدواسط اندام تحتانی می باشد.برای جهت گیری مناسب، دویدن وقرارگیری مطلوب پانسبت به ناهمواریهای زمین الزامی است .هرگونه تغییروانحراف ستون فقرات واندام تحتانی ازوضعیت طبیعی ،باعث اختلال درعملکردبدن می شود باتوجه به اهمیت مواردمشروحه تحقیق حاضربه دنبال ناهنجاریهای تنه و اندام تحتانی دراین افراد وهمچنین اثرات آنها بر عملکرد هوازی افراد وتاثیریک دوره حرکات اصلاحی بر آنها می باشد.
ازجمله این ناهنجاریها و عوارض شایع در دوران نوجوانی، عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد است کیفوز عبارت است از افزایش بیش از حد طبیعی تحدب مهره های پشتی که این حالت موجب افتادگی تنه به سمت جلو شده ، عضلات قسمت قدامی قفسه سینه شروع به کوتاه شدن کرده و عضلات پشت هم تحت کشش قرار گرفته و ضعیف میشوند. عارضۀ کیفوز یا همان پشت گرد روی دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها تأثیر میگذارد. به عبارت دیگر موجب کاهش دامنۀ حرکتی مفاصل ستون مهره ها گردیده و باتوجه به وضعیت های ایجادشده در قفسه سینه وتغییر در کمپلکس شانه عوارضی همچون خستگی زودرس،کاهش اتساع قفسه سینه
و در نتیجه کاهش حجم ریوی، فشار در قسمت قدام مهره ها و در نتیجه آرتروز زودرس، کاهش انعطافپذیری، عارضه سر به جلو و احتمال سردرد و سرگیجه و رخوت و سستی را به دنبال دارد(بهبودی،1374).
لذا به نظر میرسد عارضه کیفوز یا پشتگرد با توجه به عوارضی که به دنبال دارد میتواند روی فاکتورهای آمادگی جسمانی و آمادگی حرکتی دانشآموزان تأثیر بگذارد به عبارتی دیگر این عارضه با توجه به تغییراتی که در قفسه سینه و عملکرد آن ایجاد مینماید و موجب کاهش انعطافپذیری و کاهش اتساع قفسه سینه وحجم ریوی میگردد میتواند استقامت قلبی وعروقی وچابکی دانشآموزان را کاهش دهد(غفارپور،1381). در اکثر تحقیقاتی که توسط محققان این رشته بر روی افرادباناهنجاریهای اسکلتی انجام شده است، ارائه حرکات اصلاحی در بهبودوضعیت دانشآموزان مؤثر بوده است.
1-2 هدفهای تحقیق
1-2-1 هدف کلی
هدف کلی تحقیق حاضر بررسی تأثیر یک دوره تمرینات اصلاحی بر ناهنجاریهای اسکلتی وعملکرد هوازی دانش آموزان پسرمقطع متوسطه شهرستان تکاب میباشد.
2-2-1 اهداف اختصاصی
الف- تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلهای وضعیت ستون فقرات در اسکولیوز،کیفوز ،لوردوزوسربه جلودردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب
ب-تعیین وضعیت جسمانی ومیزان شیوع تغییر شکلها در اندام تحتانی ،زانو ضربدری ، پای پرانتزی وکف پای صاف دردانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب
ج-تعیین میزان شیوع ناهنجاریهای اندام تحتانی وستون فقرات در دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب
د-تعیین ارتباط ناهنجاریهای تنه واندام تحتانی باعملکرد هوازی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تکاب
1- 3 اهمیت موضوع تحقیق وانگیزش انتخاب آن
بررسیها و تحقیقات، نشان دهندۀ وجود تغییر شکل های بدنی در بین دانشآموزان است. این تغییر شکل ها که معمولاً شدید هم نمیباشد با اجرای یک سری حرکات اصلاحی ساده قابل اصلاح خواهد بود(غفارپور1381). نظر به اینکه دانش آموزان سرمایه های کشور هستندهر گونه انحراف جسمی یا ضعفی در اندامهای آنان بروضع جسمانی ،روانی،ودر نتیجه رفتار آنان اثرات سوءخواهد گذاشت. بنابراین اطلاع از وضعیت جسمانی آنان وارائه فعالیتها وحرکات مناسب جهت رفع اینگونه انحرافات دراین سنین حساس رشد ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.سلامتی روحی وجسمی می تواندمتاثر ازفعالیتهای حرکتی وورزشی باشد.در تربیت بدنی حرکت به عنوان ابزاری برای تشخیص ،پیشگیری واصلاح نسبی ناهنجاریهای وضعیتی همواره موردتوجه بوده وحرکات اصلاحی یکی از جنبه های تربیت بدنی می باشد که هدف آن پیشگیری،اصلاح تغییر شکلها ،تقویت جنبه های روحی وروانی ورفع نارسایی هایی است که دراثر کمبودفعالیت های جسمانی، استفاده از پوشاک ،وسایل غیر استانداردوعادات غلط نگهداری بدن بوجود می آید.باتوجه به تحقیقات صورت گرفته درکشورمان ناهنجاریهای ستون فقرات دربین دانش آموزان مدارس ،نتایج نگران کننده ای را نشان می دهد. نقش ناهنجاریها درعملکرد هوازی کمترموردتوجه قرارگرفته است.با توجه به ناهنجاریها وتاثیرآنها روی قفسه سینه ویا ناهنجاریهای تحتانی وتاثیر غیر مستقیم آنها روی ساختار بدنی به نظر می رسد که عملکرد هوازی دستخوش تغییر قرار بگیردومطالعات چندی به این موضوع اشاره داشته اند.لذا در این تحقیق سعی بر آن است که عملکرد هوازی افراد با ناهنجاری ستون فقرات واندامهای تحتانی مورد سنجش قرارگرفته ویک دوره حرکات تخصصی اصلاحی اعمال شود ودوباره عملکرد هوازی یعنی مقدار حداکثر اکسیژن مصرفی تست شود. چرخه تمرین تربیت بدنی متشکل از مجموعه ای از فعالیتهای آمادگی جسمانی است که بر استقامت قلبی -تنفسی ،قدرت عضلات ، انعطاف پذیری و هماهنگی از طریق اجرای حرکات موزون بدن تأکید میکند. به منظور بهره برداری می توان با تأکید بر تمرینات هوازی، قدرت عضلانی و فنون استقامت و انعطاف پذیری
بیشتر،سطوح ترکیب بدنی اصلاح شده ، کاهش خطرات پوکی استخوان، چاقی ، تنشهای احساسی وروانی، انواع سرطانها، آنها را برای دانش آموزان و سایر افراد جامعه تشریح نمایند که این چرخه با هدف تقویت رابطه بین بهبود وضعیت آمادگی جسمانی فرد و سطح تندرستی او طراحی می شود . هدف از این آموزشها شناسائی سریع افراد مبتلا هستند که دوران رشد اسکلتی را طی می کنند و عمدتا” به درجات خفیفی از عارضه مبتلا هستند که عدم اصلاح و پیشگیری آن می تواند در آینده مشکلات جدی تری را برایشان به همراه داشته و آنان را ناچار به مراجعه به پزشک متخصص درمانی جدی تری چون فیزیوتراپی ، وسایل کمکی و گاه جراحی کند . رفع ناهنجاریها از طریق اجرای حرکات اصلاحی عموما” ارزان قیمت، ساده، بی خطر و علمی است و با توجه به هدفی که دنبال می کند از کارآیی قابل قبولی به لحاظ بهداشتی و اجتماعی و اقتصادی برخوردار هستند . همچنین به دلیل گسترش ورزش حرفه ای و آماده سازی های طاقت فرسای ورزشکاران در طول تمرینها و مسابقات ، تغییرات نامطلوب قامت در ورزشکاران هر رشته و سپس ارائه حرکات جبرانی و اصلاحی برای پیشگیری و رفع آنها ، اکنون در مرکز توجه حرکات اصلاحی و درمانی قرار دارد. پس در یک نتیجه گیری کلی موضوع مورد مطالعه حرکات اصلاحی و درمانی ، تعادل ساختار فیزیکی بدن یا همان وضعیت بدنی است.
در بهداشت بدن، توجه به علل و عواملی که موجب ناهنجاری های بدنی میگردد از اولویت خاصی برخوردار است. تعدادی از این ناهنجاریها علل مادرزادی و ژنتیکی دارند و برخی نیر تحت تاثیر عوامل محیطی ایجاد و شدت مییابند و تعدادی از این ناهنجاریها از طریق حرکات اصلاحی قابل درمان بوده و بعضی نیز با این روش به حالت طبیعی برنخواهند گشت. دسته های از صدمات و بیماری ها منجر به نقص یا قطع کامل عضو میشوند، هم چنین مشاغلی که ایجاب میکنند شخص حالات مشخصی را برای ساعات متوالی حفظ کند، یا یک دسته از عضلات و یا فقط یک طرف از بدن اوفعال باشد، تقلید از حرکات اشخاص و یا الگوهای اجتماعی و عادات نامناسب نیز میتواند موجب ناهنجاریهایی نظیر تغییردرستون مهره ها، شانه ها یا بخشهای دیگر بدن شود.از این رو، آشنایی با حرکات اصلاحی، برای معلمان ورزش و متخصصان تربیت بدنی که به طور مستقیم با دانشآموزان در ارتباط هستند ضروری به نظر میرسد.
پژوهش حاضردر نظر دارد تا دانش آموزان دارای ناهنجاریهای اسکلتی را شناسایی کرده و ضمن طراحی و اجرای حرکات اصلاحی مناسب برای این افراد، در جهت کاهش و اصلاح این ناهنجاری ها اقدام نماید. در این فرایند علل بروز این ناهنجاری ها شناسایی شده و دانش آموزان نسبت به علت و عادت های رفتاری نامناسب در بروز و تشدید این ناهنجاری ها آگاه می- شوند.وضعیت نامطلوب بدنی موجب عدم کارایی بدن و عدم تناسب عمل ارگان های بدن میشود. بیشک ستون مهره ها میتواند به عنوان با اهمیتترین جزء از بالا تنه نقش بسزایی در ایجاد وضعیت مطلوب داشته باشد. ستون مهره ها علاوه بر حمایت از نخاع و حفاظت از آن از نظر حرکت و حفظ و نگهداری چارچوب بدن نقش اساسی را ایفا مینمایند(غفارپور،1381).
تکامل شکل و عملکرد ستون مهره ها در انسان قبل و بعد از تولد دارای روند متنوع و پیچیدهای است. این روند میتواند تحت تاثیر عوامل اثرگذار مختلف، دستخوش تغییرات نامطلوبی گردد. آنچه مسلم است این است که اگر پایه و اساس چارچوب بدنی هر فردی در سنین کودکی شکل و فرم صحیح و طبیعی نیابد، نهایتاً در مراحل بعدی زندگی، این گونه افراد مبتلا به مشکلات متعددی از جمله، انواع ناهنجاری های اسکلتی خواهند شد. به عبارتی دیگر با پیشگیری و اصلاح ناهنجاریها در اولین فرصت، ما میتوانیم در آیندۀ جلوی اختلالات ثانویه ناشی از ناهنجاریها را بگیریم، به خاطر این که این ناهنجاریها علاوه بر سلب سلامتی جسمی، بهداشت روحی و روانی دانشآموزان را هم مختل میسازند(مهدوی،1389).
علاوه بر اینها، تحقیق حاضر نه تنها میخواهد ناهنجاری بوجود آمده و شدت آن را در دانشآموزان مشخص نماید، بلکه بدنبال ارائه حرکات اصلاحی مناسب برای این گروه، و در نهایت بررسی تاثیر این حرکات بر فاکتورهای مربوط به آمادگی جسمانی و تندرستی وسنجش عملکرد هوازی است تا نشان دهد که این مورد هم میتواند درسلامت روحی و روانی دانشآموزان مؤثر واقع گردد. عارضه های بوجود آمده دربالا تنه بویژه درقفسه سینه به دلیل اهمیت آن در ایجاد درد،رایج بودن شیوع وکاهش بازدهی عملکرد انسان همواره مورد توجه محققان بوده است.
مطالعه ناهنجاریهای فوق در میان نوجوانان و جوانان در حال رشد، از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته دانشآموزان توسط معلمان تربیت بدنی و بهداشت مدارس معاینه و طبقهبندی شده و در صورت وجود کوچکترین انحراف در ستون مهره ها، به درمانگاه های ارتوپدی معرفی شوند. به این وسیله هرگونه ناهنجاری در مراحل اولیه تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرد. متأسفانه در ایران این روش پیشگیری با توجه به مخارج اندک آن هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده و علی رغم مطالعات پراکنده در این زمینه کمتر مورد توجه مسئولان قرار گرفته است.
لذا تحقیق حاضر در نظر دارد با توجه به اهمیت حرکات اصلاحی و نقش درمانی ورزش در شناسائی، پیشگیری و کاهش ناهنجاری های وضعیتی، به خصوص در میان دانشآموزان، ابتدا به توصیف کنونی جامعه مورد مطالعه از نظر ابتلا به ناهنجاریهای اسکلتی پرداخته و سپس اثر یک دوره تمرینات اصلاحی ویژه را بر تغییرات حاصله و در نهایت بر توان هوازی آزمودنی ها بررسی کند. محقق امیدوار است که از این طریق بتواند بر توانمندی های دانش تربیتبدنی در امور درمانی و بهداشتی جامعه تاکید ورزیده و سودمندی برنامه تمرینی مورد نظر را به اثبات برساند.
1-4سئوالات و فرضیه های تحقیق
سئوالات تحقیق:
1)آیا ارتباطی بین ناهنجاریهای اسکلتی با عملکرد هوازی دانش آموزان وجود دارد یا نه؟
2)آیا تمرینات اصلاحی میتواند هم زمان با اصلاح عارضه های به وجود آمده ازجمله کف پای صاف ،پای پرانتزی،پای ضربدری لوردوز،کیفوز،اسکولیوز،سربه جلوعملکرد هوازی دانشآموزان را افزایش دهد یا خیر؟
فرضیه ها ی تحقیق:
فرضیه (1)هشت هفته تمرینات اصلاحی برعملکردهوازی( حداکثر اکسیژن مصرفی) نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (2) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح زانوی پرانتزی نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (3) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح زانوی ضربدری نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (4) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح کف پای صاف نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (5) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح کیفوز نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (6) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح لوردوز نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (7) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح سر به جلو نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
فرضیه (8) هشت هفته تمرینات اصلاحی بر اصلاح اسکولیوز نوجوانان اثر معنی داری ندارد.
از آنجایی که چند دهه اخیر چاقی و تجمع چربی در بدن، به صورت یک مشکل جدی مطرح شده و این موضوع به عنوان یکی از موارد مهم طب پیشگیری مورد توجه قرار گرفته است (مرکز تحقیقات قلب و عروق، 1373). آمارهای مربوط به چاقی، خبر از بحران میدهند؛ چون در طی دهه قبل، متوسط جرم بزرگسالان تقریباً 6/4 کیلوگرم اضافه شده است. این بحران بهویژه به دلیل در آمیختگی چاقی و شماری از بیماریهای جسمانی است که توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. طبق آمار منتشر شده از سازمان بهداشت جهانی 2/1 میلیارد نفر بین سنین 18 تا 76 سال از چاقی رنج میبرند . تجمع چربی در سراسر بدن یکسان نیست. توزیع آن (چربی) در بین زنان و مردان و سنین مختلف تفاوت دارد (هیم و دیگران، 2000).
علاوه بر این ، چاقی میتواند عامل خطر مستقلی برای تری گلیسیرید خون بالا و سطوح کلسترول لیپیدی باغلضت بالا، پایین باشد(کیم و دیگران، 2010). در ایران تنها مطالعات اندکی در ارتباط با تعیین نیمرخ چربی و شیوع اختلال لیپیدهای خون صورت گرفته است، بطوریکه نتایج آنها بیانگر اختلال در نیمرخ لیپیدی و شیوع بالای آن در جامعه دارد (فشاراکینیا و دیگران،2008).
تمرین مقاومتی به طور مطلوب غلظتهای لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL-C) را کاهش و لیپوپروتئین با چگالی بالا- کلسترول(HDL-C) را افزایش میدهد(گلبرگ، 1994؛ جوزف و دیگران، 1999). به هرحال نتایج متضادی هم در این زمینه وجود دارد. (کوکینوس ودیگران، 1991؛لمورا، 2000). تفاوتهای روانشناختی موجود از جمله روشهای تمرینی، ویژگیهای آزمودنی، کنترل تغذیه و زمان نمونهگیری خون پس از فعالیت، ممکن است عامل تغییر پذیری در تمرینات باشد (ووتن، 2008؛ هرناندز، 2009 ). تردیدی وجود ندارد که یکی از دلایل افزایش بافت چربی در بدن، عدم فعالیت حرکتی و افزایش بافت چربی (چاقی) با بسیاری از بیماریها از جمله بیماریهای قلبی به ویژه تنگ شدن عروق کرونر، پرفشار خونی، بیماری دیابت، برخی از انواع سرطانها، مشکلات کبدی و … ارتباط دارد (کرباسیان، 1379).
محققان به این موضوع اشاره کردهاند که فعالیتهای ورزشی طولانی مدت با کاهش چربی زیر پوستی رابطه مستقیمی دارند (ویلمور، و همکاران ترجمه معینی، 1378).
جای تعجب نیست که برخی نیز اظهار کردهاند با تمرینات ورزشی میتوان امیدوار بود که میزان وزن بدن، چربی زیر پوستی، دور اندام و لیپید های سرم کاهش یابد(ویلمورو همکاران، ترجمه معینی، 1378).استدلال آنان مبتنی بر این واقعیت علمی است که اگر به کالری دریافتی شخص اضافه نشود و همزمان میزان انرژی مصرفی فرد نیز افزایش یابد، منجر به کاهش میزان چربی بدن و چربی زیر پوست خواهد شد (همان).
از طرفی، تحقیقات اپیدمیولوژیک نشان دادهاند که مصرف چای سبز در ارتباط مستقیم با کاهش چربی در خون و بافتهای بدن میباشد. این مکانیسم بر اساس نتایج مطالعات حیوانی به دست آمده است(ماتسودا، 1986؛ یانگ، 1997) چای سبز حاوی تعدادی ترکیب پلی فنولی تحت عنوان کتکین است(کاکودا، 2002) بررسیها نشان داده است که کتکینها آثار نوروپرتکتیو خود را از طریق مهار رادیکالهای آزاد، کاهش پراکسیداسیون چربی، کاهش آپاپتوز و نیز آثار ضد التهابی اعمال میکنند(سوزرلند،2006). چای تأثیری بر میزان اشتها و در نتیجه دریافت غذا و انرژی نداشته است؛ بنابراین کاهش چربیهای محوطه بطنی و همچنین کاهش وزن را شاید بتوان از یک سو مرتبط با افزایش مصرف انرژی به واسطه بتا- اکسیداسیون و تولید حرارت دانست و از سوی دیگر به مهار جذب انرژی مواد هضم شده متعاقب مصرف چای ارتباط داد(قربانزاده و همکاران، 1390). در این رابطه دوولوو همکاران 1999 گزارش کردند که تجویز عصاره چای سبز به طور قابل ملاحظهای باعث افزایش انرژی و اکسیداسیون چربی در مردان جوان میشود( دالوت و دیگران، 2000).
با توجه به مطالب بیان شده؛ این تحقیق در پی پاسخیابی به این مساله است که اثرات همزمان مصرف چای سبز و ترکیبی از تمرینات بدنی و اثر هرکدام از آنها به تنهایی را در نیمرخ لیپیدی و چربی زیر پوستی در بین مردان جوان چاق چه تأثیری داشته و هدف.
بررسی تأثیر هشت هفته فعالیتهای منتخب بر نیمرخ لیپیدی و کاهش چربی زیر پوستی دانشجویان چاق ایلام، واینکه تأثیر مصرف چای سبز و تمرینات ترکیبی مذکور به تنهایی چگونه است؟
1-3)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق :
بیگمان، تغییرات عمیق در سبک زندگی افراد در سراسر دنیا، ناشی از روند شتابان تکنولوژیکی سبب گردیده که نه تنها ماهیت مشاغل و کارها به سمت فعالیتهای الکترونیکی و ماشینی سوق داده شود و از تحرکات فیزیکی افراد کاسته شود، بلکه روند شتابان رشد جمعیت و استفاده از دستکاری های ژنتیکی به منظور رشد انبوه و تولید سریع محصولات دامی وکشاورزی از یک منظر و رهیافت افراد در استفاده از مواد غذایی آماده و دارای حجم کالری و چربی بسیار بالا موجب شده است که به طور مرتب، ما شاهد افزایش تعداد افراد چاق و نیز بیماریها و امراض ناشی از نوع مصرف مواد غذایی، کاهش تحرک باشیم.
کاهش تحرک و مصرف غذاهای پرچرب از تهدید های محتمل دنیای امروز میباشد و با این علم، رهیافت های علمی به سمت بررسی و ارزیابی خواص آندسته از مواد غذایی که میتواند با مصرف شدن ،تا حدودی سبب کاهش تهدیدهای سلامتی ناشی از مصرف چربی ها را موجب گردیده و سبب دیفورمیشن و یا کافت چربی های غیر ضروری بدن گردد، بیش از گذشته مورد توجه بوده است.[16]
یکی از این مواد غذایی اعجاز آور، مصرف چای سبز به صورت نوشیدنی دم کرده بوده و بر اساس تحقیقات لویس [17]2009، سبب شده در یک دوره مشخص 2 ماهه ، تا 37% از حجم چربیهای اطراف ناحیه شکم و ران افراد مورد مطالعه را کاهش دهد. والبته از موارد قابل بررسی فعالیتهای ورزشی از جهت طراحی با توجه به جدید بودن نمیتوان تا مشخص شدن نتیجه اظهار نظر کرد.
توزیع چربی در بدن اهمیت ویژهای دارد، وجود چربی اضافی در ناحیه شکم یا بالا تنه که با عنوان چاقی شکمی شناخته میشود، یک پیش آگهی مستقل برای عوامل خطرساز قلبی-عروقی و پیامدهای آن است. افزایش چربی احشایی به مراتب خطرناکتر از تجمع چربی در سایر نقاط بدن است و خطر مرگ زودرس و بیماریهایی نظیر فشار خون بالا، هیپرلیپیدمی، دیابت، حمله قلبی، و برخی سرطانها را افزایش میدهد.
همچنین تحقیقاتی که به بررسی تأثیر چای سبز بر بدن داشته نشان از تأثیر این ماده غذایی بر سطح کلسترول خون بوده، شین شین ژنگ[18] و همکارانش از دانشکده پزشکی پکینگ در پکن ، مصرف چای سبز را بر میزان کلسترول خون مؤثر دانسته و همچنین معتقدند این ماده سطح کلسترول بد را نیز کاهش میدهد.
این تحقیقات بر دو گروه تحت آزمایش صورت گرفت که تنها اعضای یکی از آنها چای سبز مصرف کرده بودند. طبق نتیجه، مصرف چای سبز از سه هفته تا سه ماه ، سطح کلسترول خون این افراد را تا ۷.۲ میلیگرم در هر یک دهم لیتر کاهش داد.
همچنین سطح کلسترول بد خون این افراد به میزان ۲.۲ میلی گرم در یک دهم لیتر کاهش یافت. به گفته پژوهشگران، کاهش سطح کلسترول خون احتمالا ناشی از تأثیر مادهای شیمیایی به نام “کاتچین” است که جذب کلسترول را در دستگاه گوارشی کاهش میدهد.
طبق این تحقیقات مصرف چای سبز با کاهش سطح کلسترول خون، خطر بروز بیماریهای قلبی را نیز کاهش میدهد.
با توجه به مطالب ذکر شده این تحقیق هم به لحاظ علمی و هم کاربردی ضروری میباشد.
از نظر علمی میتواند مورد مطالعه افراد جامعه به ویژه ورزشکاران و دانش پژوهان و اساتید رشتههای پزشکی و تربیتبدنی بوده و از نظر کاربردی نتایج این تحقیق میتواند مورد استفاده سازمانها و نهادهای مرتبط با سلامت و ورزش قرار گیرد.
1-4)فرضیات تحقیق
1-5) تبین وتعریف مفهومی متغیرهای تحقیق:
تمرینات ورزشی: (Exercise selection)
منظور از تمرینات ورزشی مجموعه فعالیتهای بدنی منظم و ریتمیک از روی برنامه مشخص که باعث تقویت عضلات و در بیشتر اوقات موجب نشاط و تندرستی میشود.
یا به عبارتی دیگر فعالیت منظم و برنامهداری گفته میشود که با هدف بهبود عملکرد ورزشکار انجام میشود. در واقع تمرین انجام فعالیتهایی است که قابلیت سازگاری بدن در برابر فشارهای وارد شده را به تدریج و پیوسته افزایش میدهد با این تعریف تمرین فرایندی تدریجی و آهسته است. و در آن هیچگونه تعجیلی مجاز نیست. اگر تمرین به خوبی انجام شود به تغییرات آشکاری در بافتها و دستگاههای بدن میانجامد که آن نیز خود به بهبود عملکرد در ورزش خواهد انجامید. تمرینات در نظر گرفته شده در این تحقیق بیشتر تمرین ایستگاهی، شبکهای یا دایرهای[19] بود، تمرینی است که در آن تعدادی حرکت در چند مرحلهی پی در پی انجام میشود. هر مرحله یک ایستگاه نام دارد که در آن حرکات ویژهای انجام میگیرد.
ورزش شنا یکی از محبوب ترین ورزشها در بین اقشار مختلف مردم است که از سن نوزادی تاکهنسالی میتوان آن را انجام داد و به طورکلی ورزشی است که هیجان راکاهش داده , عظلات را قوی و مستحکم کرده و بدن را نرم و انعطاف پذیر میسازد و باعث میشود افراد انرژی بیشتری را برای انجام کارهای روزانه خود کسب کند. شنا سلامتی را بهبود بخشیده و موجب تناسب بدن میشود و آسیبهای ان درحداقل هست وکم شدن وزن بدن در آب به افراد ی که بدن آمادهای ندارندکمک میکند تا راحتترحرکت کنند.(رشیدپور,1382)
در نزد ایرانیان قدیم شنا یکی ازامور تعلیمی اطفال بودکه درمرحله سوم تحصیلی میآموختند وآموختن شنا جهت بهره مندی ازمنافع آن درحیات عادی ودر هنگام جنگ بوده است .(تندنویس ,1392,ص3)
با توجه به موقعیت جغرافیایی کشورمان که شمال و جنوب کشور به دریا متصل است و همچنین نقشی که شنا به مثابهی ایمنی عمل کرده و آن احتمال تقابل افراد با مسیر های آبی است که میتواند به نجات جان فرد به واسطه بهره مندی از این مهارت و یا غرق شدن وی به دلیل عدم برخورداری از آن منجر شود .(کیا دلیری،1381) و نظر به اینکه رشته شنا با مجموع 108 مدال یکی از پر مدالترین رشته المپیک محسوب میشود, یکی از ورزشهای تعین کننده جایگاه هر کشور در بازی های المپیک و به تبع آن بهره مندی از مزایای آن مانند افزایش غرور ملی و وجه بین المللی(سوتیریادو,شیلبوری,2009)، رشد فرهنگ سخت کوشی و نیز مزایای اقتصادی و دیپلماتیک میباشد .(گرین وهولیهان،2005 ) با توجه به تمام مزایای فوق و نیز گسترش فزاینده رشته شنا در سطح تفریحی ، همگانی و قهرمانی ,کشورایران با 14 بار حضور در بازی های المپیک تا کنون هیچ مدالی از رشته ی مذکور کسب نکرده است. (فدراسیون شنا) عدم توفیق رشته شنا در کشور و وجود موانع و چالشهای بسیار در آن به گونهای محسوس و عینی است. و بخشی از این چالش به دلیل عدم استعدادیابی مناسب در این رشته باز میگردد. (گائینی وهمکاران ,1384)علاوه براین درکشورهای پشرفته ورزش قهرمانی به ورزش مدارس بستگی دارد . در واقع با به کارگیری روشهای آموزشی مناسب نه تنها کودکان در زمینه تربیت بدنی همه جانبه رشد میکنند بلکه استعداد ورزشی آنها شکوفا میشود. (محمدی ,1389ص 20) فرایند کشف ورزشکاران با استعداد و هدایت آنها به سوی ورزشهای ملی به منظورشرکت در برنامههای تمرینی سازمان یافته یکی ازانتظارات جامعه از معاونت تربیت بدنی وزارت آموزش وپرورش است .(حلاجی وهمکاران ,1389ص 5) ، گنجاندن طرح آموزش شنا (طرح سباح)توسط معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در مدارس کشور که در سه سال اخیر در مقطع ابتدایی صورت گرفته است. نه تنها میتواند برخی از موانع وچالشهای به وجود آمده درتوسعه شنا را رفع کند, بلکه توجه به ورزش مدارس بخصوص درمقطع ابتدایی باعث شکوفایی استعدادهای بیشمار و موجب سلامتی جسمی و روانی دانش آموازان شده و با قابلیتهای خود آشنا شده و در جهتی که احتمال موفقیت بیشتری دارند سوق داده شود.
طرح سباح حرکتی نو و بدیع در عرصه ی ورزشی و تعلیم و تربیت در مدارس بوده و به منظور توسعه قابلیتهای جسمانی و اهداف تربیتی ورزش شنا ، نقش ورزشهای همگانی مانند شنا و دومیدانی و ژیمناستیک در سلامت افراد جامعه، سفارش دین مبین اسلام(نیکو بخت، 1380) تاکید رهبر معظم انقلاب بر منویات مبنی بر سه اصل تهذیب، تحصیل، ورزش و جایگاه شنا در برنامه های رسمی نظام آموزشی دنیا و کم توجهی به آن در نظام آموزشی ایران طراحی شد و میتواند کارکرد منحصر به فرد و تاثیر بسیار مثبتی در روحیه نوجوانان کشور داشته باشد که در صورت وجود شرایط مناسب برای اجرای این طرح و ایجاد علاقه در دانش آموزان برای یادگیری مهارتها که به وسیلهی مربیان مجرب و امکانات مناسب و برنامه ریزی منظم قابل تحقق است ,که به عنوان مهارتی مفید در زندگی دانش آموزان وارد و تاثیر تربیتی خود را بر جامعه بگذارد. علاوه بر این فرصتی برای شناسایی استعدادها ، تقویت تیمهای شنای دآنش آموزی و موجب ایجاد نگرش جدید نسبت به تربیت بدنی در مدارس درتنویر افکار عمومی می شود.
بنابراین نو بودن طرح و تحقیقات کم از یک طرف و وجود چالشهای عمده در وضعیت تربیت بدنی در مدارس از طرف دیگر نیاز به شناسایی عوامل درونی اثر گذار (نقاط قوت و ضعف)در درون سازمان آموزش و پرورش و اهتمام در رفع کاستیها و تقویت نقاط قوت و همچنین شناسایی فرصتها و تهدیدات به عنوان عوامل بیرونی اثرگذار در محیط بیرونی آموزش و پرورش و تلاش در جهت استقاده از این فرصتها و همکاری با دیگر سازمانها در جهت به حداقل رساندن تهدیدات تا حد اکثر استفاده نصیب جامعه تعلیم و تربیت گردد.
لذا تحقیق حاضر در صدد هست تا طرح سباح را از دیدگاه کارشناسان و مربیان ورزشی دراستان آذربایجانغربی با استفاده از مدلSWOT تحلیل کند.
1-3اهمیت وضرورت تحقیق
اجرای طرح آموزش شنا درکلاس سوم ابتدایی , هزینه های مادی و فرصتهای ازدست رفتهای را هم برای نظام آموزشی, هم به دآنش اموزان, هم به مدارس, هم به معلمان و هم به والد ین وارد میسازد. عقلانی بودن اجرای آن منوط به تحقق اهداف آن هست . لذا نیاز هست چنین وضعیتی بررسی شود و همچنین آموزش شنا ماهیتا ازارزش بالاتری برخوردار است .و به گونهای که این رشته ازبعد تفریحی, همگانی و هم از بعد قهرمانی ازرشتههای اصلی دربرنامهریزیهای خرد وکلان بسیاری ازنظامهای ورزشی به شمارمیرود. بنابراین یکی از ضروریات تحقیق بررسی شرایط اجرای آن و وضعیت موجود میباشد تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف تصمیماتی اساسی اتخاذ و با بازنگری دوباره به صورت بهتر به اجرا درآید, تا نتایج و فواید حاصل از اجرای طرح اموزش شنا درکوتاه مدت و بلند مدت نصیب فرد و جامعه شود.
با توجه به اینکه گاَثینی وهمکاران (1385)درتحقیقات خود نشان دادند سیستم استعدادیابی مناسبی چه ازنظرروانی و چه ازنظرجسمانی در شنای ایران وجود ندارد و تقریبا هیچ یک ازشناگران زبده کشور براساس شاخصهای استعدادیابی به این رشته هدایت نشدهاند. لذا این تحقبق با شناسایی فرصت ها این امکان را برای هیئتها و فدراسیون شنا فراهم میکند تا دانش آموزان را هم از نظر جسمانی و هم از روانی استعدادیابی کنند و فرصتی مناسب برای قهرمان پروری بوجود آورد .
به سخن دقیق تر محقق امیدواراست با شناسایی نقاط قوت وضعف وهمچنین با شناسایی فرصتها وتهدیدات محیطی و ارایه راهکارهای لازم جهت تقویت نقاط قوت و استفاده از فرصتها و به حداقل رساندن ضعفها و تبدیل تهدیدات به فرصت , پرورش نسلی شاداب و سالم را ممکن ساخته و دورنمای مطلوب از جامعه ارایه نماید.
1-4سوالات تحقیق
1-نقاط ضعف طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
2-نقاط قوت طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
3-فرصتهای طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
4-تهدیدات طرح سباح استان آذربایجانغربی کدامند؟
1-5تبیین متغیرهای تحقیق
درتحلیل SWOT چهار مولفه قوت,ضعف، فرصت و تهدیدمورد مطالعه و بررسی قرار میگیرد.
قوت: نقاط قوت موجوددرمحیط داخلی
ضعف :نقاط ضعف موجود در محیط داخلی
فرصت: فرصتهای موجود درمحیط خارجی
تهدید: تهدیدهای موجود درمحیط خارجی
1-6 اهداف تحقیق
1-6-1هدف کلی
هدف کلی: تحلیل طرح سباح از دیدگاه کارشناسان و مربیان ورزشی بااستفاده ازمدلswot دراستان آذربایجانغربی
1-6-2 اهداف جزئی
1-شناسایی نقاط ضعف طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
2-شناسایی نقاط قوت طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
3– شناسایی فرصتهای طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
4- شناسایی تهدیدات طرح سباح دراستان آذربایجانغربی
1-7تعریف واژههای اختصاصی تحقیق
1-7-1تعاریف مفهومی
قوت : آن دسته عوامل داخلی سازمان که به عنوان مزیت به حساب می آیند و تحت کنترل درونی سازمان می باشد .(الوانی,1388)
ضعف: آن دسته ازعوامل داخلی وتحت کنترل سازمان که نسبت به وضعیت سیستم ورقبا ضعیف و نامطلوب است. (همان)
فرصت: عواملی ازمحیط خارجی که برسیستم تاثیرگذاربوده و ازکنترل مستقیم سیستم خارج بوده و میتوان از آن جهت بهبود وضعیت سیستم استفاده نمود .(همان)
تهدید: آن دسته از عوامل محیط خارجی که تحت کنترل نبوده و برای سیستم ایجاد مشکل کرده و آن را دررسیدن به اهداف به چالش میکشد.(همان)
شنا : عبارت است از حرکات منظم و معین دستها وپاها و به طور کلی, بدن که امکان پیشروی موجودات زنده را درآب فراهم میآورد. (تندنویس,1392,ص1)
طرح آموزشی شنا (سباح): طرحی است که توسط معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش وپرورش برای آموزش شنا (اشنایی بااب ,غوطه وری ,فراگیری مهارتهای مقدماتی شنا و مواردایمنی و بهداشتی مواجه با آب و نهایتا تعلیم شنای کرال سینه) به دانش آموزان سوم ابتدایی تهیه شده است .(معاونت تربیت بدنی وسلامت1390
1-7-2تعاریف عملیاتی
قوتها : عواملی که با استفاده از سوالات 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 11, 13, 16 که در پرسش نامه محقق ساخته توسط مربیان و کارشناسان ذی ربط مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
ضعفها: عواملی که با استفاده از سوالات 6, 7, 9, 12, 14, 15 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
فرصتها : عواملی که با استفاده از سوالات 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 12, 14, 16 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
تهدیدات : عواملی که با استفاده از سوالات 4, 9, 10, 11, 13, 15 که در پرسش نامه محقق ساخته مورد ارزش گذاری قرار گرفت .
طرح سباح : منظوراز طرح سباح در این پژوهش ,بررسی عوامل درونی وبیرونی طرح ,که با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته مطالعه وبررسی میشود.
1-8چهارچوب فصول آتی
مطالب فصل دوم دردو قسمت ارایه می گردد, بدین صورت که قسمت اول درباره برنامهریزی, انواع برنامهریزی, برنامهریزی استراتژیک, برخی از مدلهای ارائه شده برای سازمانهای ورزشی و همچنین در این فصل تاریخچهی آموزش شنا در ادوار تاریخ بطور اجمالی بررسی شده و سپس به مرور تاریخچه آموزش شنا در ایران باستان و ایران در دوران کنونی میپردازیم در بخش دوم فصل , تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع پژوهش که در داخل و خارج از کشور انجام شده است را مرور میکنیم.
در فصل سوم که روش تحقیق میباشد به مراحل انجام پژوهش پرداخته میشود. .موضوعات این فصل روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه ، سپس مراحل انجام پژوهش تشریح شده و جامعه و نمونه آماری، قلمرو زمانی و مکانی که تحقیق درآن صورت گرفته در ادامه روش گردآوری اطلاعات و دادهها ،روش تجزیه و تحلیل دادهها در نهایت محدودیتهای تحقیق ذکر شده است .
درفصل چهارم در قسمت اول با استفاده از جداول و نمودار ها به توصیف شرکت کنندگان در پژوهش کنندگان پرداخته وسپس به تحلیل آماری داههای تحقیق که الویتبندی عوامل با استفاده از آزمون فریدمن , ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی وخارجی SWOT باشد اورده شده است .
در فصل پایانی با توجه به نتایج به دست آمده , پس از بیان نحوهی شکلگیری سوالات ,روششناختی پژوهش و خلاصه از نتایج تحقیق به بحث و نهایتا نتیجهگیری جهت توسعه طرح پرداخته , ودر نهایت پیشنهادات ارائه شده است .
ارزش ادراک شده توسط مشتری است به این معنی که تاثیر بسیار زیادی بر آن دارد .
یکی از مقوله هایی که امروزه درجذب و نگهداری مشتریان دارای اهمیت و الویت بسیاری است واز جمله عوامل مهم در موفقیت شرکت ها محسوب می گردد ارزش مشتری است. محققان بین مفهوم ارزش و کیفیت ادراکشده تفاوت قائل میشوند. ارزش مبین مبادلهای است میان آنچه فرد دریافت کرده و آنچه هزینه نموده است، درحالی که کیفیت تنها بیان کننده آن چیزی است که فرد دریافت نموده است.به علاوه، مفهوم ارزش نسبت به کیفیت شخصیتر است. بر این اساس کیفیت و ارزش، هر کدام تأثیر خاص و متفاوت بر افراد مختلف دارند. بنابراین، شناخت ارتباط درونی آنها و نقش آنها بر مقاصد رفتاری مشتریان میتواند مفید باشد.یکی از حوزههایی که این مفاهیم میتواند مورد استفاده قرار گیرد، حوزه خدمات ورزشی و از جمله استخرها است. استخرهای ورزشی از جمله اماکنی هستند که خدمات تفریحی، آموزشی، رقابتی و درمانی را برای علاقهمندان، ورزشکاران و گروههای خاص فراهم میسازند و موفقیت آنها بستگی مستقیم به حضور مداوم این گروههای مختلف مشتریان دارد.عدم توفیق مدیران استخرها در جذب و حفظ مشتریان و نیز شناسایی عوامل اثرگذار بر رضایتمندی آنها میتواند ضررهای مالی زیادی را برای مجموعه به همراه داشته باشد که در مواردی حتی میتواند منجر به تعطیلی استخرها شود. این در حالی است که ساخت و نگهداری استخرها هزینههای هنگفتی را در بر میگیرد. بنابراین، ضروری به نظر میرسد که عوامل مرتبط بارضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان به استخرها مورد بررسی قرار گیرد تا مدیران و برنامهریزان این حوزه بتوانند استراتژیهای مناسب بازاریابی را طراحی و به کار گیرند. بر این اساس، آزمودن فرضیه وجود ارتباط بین کیفیت خدمات و ارزش ادراک شده با رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان میتواند مفید واقع شود. در حقیقت، با اندازهگیری و بهبود این عوامل، ممکن است رضایت افراد و تمایل آنها برای بازگشت مجدد افزایش یابد. تحقیق در این رابطه میتواند درک عمیقتری از رفتار مشتریان استخرها را برای مدیران اجرایی فراهم کند. بر این اساس، محقق به دنبال آن است تا به این سوال پاسخ دهد که:
آیا بین کیفیت خدمات ارائه شده در استخرها و ارزش ادراکشده مشتریان از این خدمات با رضایتمندی و وفاداری آنها در استخرهای سرپوشیده شهر تهران ارتباط وجود دارد؟
1-3 ضرورت واهمیت تحقیق
با توجه به اهمیت و نقشی که تحرک و فعالیتهای بدنی در زندگی روزمره وسلامت افراد یک جامعه ایفا میکند، شناسایی عوامل مهم و موثر در جهت جذب افراد به سمت میادین ورزشی و بررسی عوامل مهم در تداوم شرکت انها در این میادین با استفاده از روشهای مختلف بازاریابی وتحقیق و یافتن علاقمندی های خاص و نیاز افراد جامعه امری ضروری می باشد. از آنجا که ایجاد وفاداری در مشتریان مفهومی است که در کسب و کارهای امروزی به لحاظ اینکه مشتریان وفادار به صورت مولفه اصلی موفقیت سازمانی در آمده اند مورد توجه بیش از پیش قرار گرفته است. مشتریان وفادار بیشتر خرید کرده، پول بیشتری می پردازند و معمولا ابزار تبلیغاتی به صورت دهان به دهان مورد مثبتی محسوب می شوند. در نتیجه سازمانهای امروزی در صدد شناسایی ومدیریت روشهای موثر ایجاد وفاداری اند که به آنها برنامههای وفاداری می گویند. ما امروزه در جامعهای زندگی میکنیم که تقاضاهای کسب وکار نسبت به قبل بسیار بیشتر شده است .هیچ کسب وکاری بجز سازمانهای انحصاری دولتی نمیتوانند بدون مشتریانی وفادار دوام آورند. افزون بر این لحاظ ، این واقعیت که انتظارات مشتریان نیز دایما در حال افزایش است، سازمانها ملزم هستند تا فراترازنیاز اولیه مشتریان رفته، انتظارات آنها را نیز تامین کرده، کانون توجه خود را از ارضای صرف مشتری به ایجاد وفاداری واعتماد از طریق ایجاد ارتباطی بلند مدت، دو جانبه و سود آور برای طرفین معطوف نمایند. کیفیت خدمات در اماکن ورزشی نقش مهمی را ایفا میکند چرا که کیفیت خدمت برتر تنها یک استراتژی انتخابی یا اختیاری نیست ، بلکه کیفیت خدمات برتر ,وجه تمایز بین استخرهای موفق و استخرهای ناکارا است. آگاهی از مفهوم کیفیت خدمات وتلاش برای بهبود آن به ارایه خدمات با کیفیت در اماکن ورزشی منجر شده واز طریق افزایش سطح کیفیت خدمات می توان افزایش رضایتمندی مشتریان را انتظار داشت.پس، کیفیت خدمات به عنوان یک مقیاس یا عامل سنجش رضایمتندی مشتری مطرح می شود. کیفیت در حوزه محصولات و کالاهای فیزیکی از سابقه بسیاری برخوردار است، اما درحوزه خدمات بحث کیفیت از سابقه چندان طولانی برخوردار نیست.خدمات دارای ویژگی هایی است که آنها را از کالاها متفاوت می سازد، با این حال مطالعات زیادی برای شناسایی ابعاد کیفیت خدمات لازم است تا بتوانیم کیفیت خدمات را اندازه گیری کنیم، و تلقی مشتر ی از کیفیت خدمات را کنترل کرده و بهبود دهیم(جانستون، 1997). اهمیّت ارزش ادراک شده در آثار متعدّدی در طول سالهای اخیر مورد توجّه قرار گرفته است.در حوزه خدمات ورزشی در کشور ایران تحقیقات چندی در رابطه با کیفیت خدمات و رضایتمندی مشتریان و تعداد معدودی نیز در رابطه با بازگشت مجدد مشتریان انجام شده است (بهلکه، 1384؛ رجبی، 1389؛ رمضانی، 1383؛ روشن، 1389). با این حال، تحقیقاتی که متغیر اصلی آنها ارزش ادراک شده باشد، به چشم نمیخورد.
با درک نقش ارزش ادراکشده مشتریان و این موضوع که چه عواملی باعث میشود مشتریان دوباره به استخرها مراجعه کنند، مدیران استخرها قادر خواهند بود راهبردهای لازم را بدین منظور به کار گیرند. به ویژه اینکه ارزش با قیمت در ارتباط میباشد که یکی از اجزای اساسی آمیخته بازاریابی است.یک استخر ورزشی زمانی میتواند مشتریان بیشتری را جذب کند و به حفظ آنها امیدوار باشد که کیفیت خدمات را مدنظر قرار دهد یعنی شرایط و امکانات فیزیکی مناسب و تمیزی را برای مشتریان فراهم کند؛ مشکلات آنان را درک کند؛ به نیازهای آنها پاسخ بدهد؛ دارای کارکنان قابل اعتمادی باشد و غیره. به علاوه، خدمات ارائه شده باید بتواند نسبت به هزینهای که مشتری میپردازد، ارزش بیشتری را برای او ایجاد کند. این موضوع احتمالاً میتواند رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان را در پی داشته باشد که مدیران استخرها به دنبال رسیدن به آن هستند.بنابراین، تحقیق درباره کیفیت خدمات و ارزش ادراکشده و کشف ارتباطات مفید این دو مفهوم با رضایتمندی و بازگشت مجدد مشتریان میتواند در درک بهتر نیازهای آنان و حتی تنظیم استراتژیهای بازاریابی، قیمتگذاری، ترفیعی و بخشبندی بازار مفید باشد. همچنین، ادراکات مصرفکنندگان منبع مناسبی برای توسعه خدمات محسوب میشوند. با بهرهگیری از معیارهای توسعهیافته و تعدیلشده مفهوم کیفیت خدمات و ارزش ادراکشده، مدیران استخرهای ورزشی این فرصت را خواهند داشت تا ارزش برنامهها و خدمات مختلف خود را مورد ارزیابی قرار دهند. به علاوه، این امر میتواند ظرفیت و توانایی استخرها را در شناسایی ابعاد کیفیت خدمات و نیز ارزش ادراکشده به عنوان ویژگیهای مثبت یا منفی خدمات خود بهبود ببخشد. به همین جهت، در سالهای اخیر این دو مفهوم و به ویژه مفهوم ارزش ادراک شده در مرکز ثقل تلاشهای بازاریابان در درک رفتار مصرفکننده
قرار گرفتهاند. بر این اساس، تحقیق حاضر به مطالعه مفاهیم ذکر شده میپردازد و امید میرود که نتایج آن برای مدیران استخرها به منظور درک نیازهای مشتریان و توسعه استراتژیهای بازاریابی مفید باشد. بهعلاوه، مرور ادبیات موجود در این زمینه نشان میدهد که در حیطه خدمات ورزشی تحقیقی در ارتباط با ارزش ادراک شده مشتریان در ایران موجود نمیباشد. بنابراین، این تحقیق میتواند ادبیات مناسبی را برای تحقیقات آینده فراهم و زمینه توسعه این مفهوم را ایجاد کند.